De klas
Hermann Ungar
Hermann Ungar (Auteur), Huub Beurskens (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Koppernik, © 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : UNGA |
Alexandra De Vos
te/ep/17 s
Wat is de meest verachtelijke kant van de menselijke natuur? Dat is de neiging om te kicken op macht, om naar beneden te trappen en naar boven te vleien. We kijken neer op wat zwak en kwetsbaar is, we bewonderen de sterke, we aanvaarden zijn wreedheid. Dictatoriale regimes rekenen op dat instinct bij hun onderdanen, het nazisme was er op gestoeld. En in het interbellum leken schrijvers als Kafka, Robert Walser en Hermann Ungar (1893-1929) een bijzonder bewustzijn te ontwikkelen voor die duistere achterkant van de ziel.
Dat duister ontwikkelt zich meestal minder bij wie gelukkig en bemind is, maar bloeit als een zieke schimmel bij wie zich verworpen voelt. Twee van die ongelukkigen vertellen de geschiedenis van hun misdaden in Hermann Ungars Knapen en moordenaars (1921). U bent gewaarschuwd: dit zijn twee beklemmende verhalen in éen band, van het soort dat de lezer nog lang achtervolgt.
Gebochelde kapper
In Een man en een dienstmaagd vertelt een zakenman over zijn vreugdeloze jeugd in een tehuis: hij was de enige jongen tussen drie ziekelijke bejaarden, een goedkope arbeidskracht die nachtpo's moest legen en schoenen poetsen. Ouderliefde heeft hij nooit gekend, op school wordt hij als arme jongen gepest en geslagen, en voor de ouderlingen voelt hij geen affectie: 'Ze stonden me tegen, ik verachtte ze, ik haatte ze, ik zou ze hebben willen slaan als ik daar sterk genoeg voor was geweest.'
Hij is ook niet sterk genoeg om indruk te maken op de meid Stasinka. Met de tienerjaren laait zijn lust voor haar op: 'Jongensangst verdween, dier, drift, bloed schreeuwden in me.' Stasinka overheersen, haar breken vanwege haar onverschilligheid - dat wordt zijn levenslange obsessie. Hij steelt, emigreert naar Amerika, maakt van Stasinka een gevallen vrouw, maar niets blust de haat in zijn hart. Tot Stasinka een kindje baart, en zijn leven een vreemde bocht neemt.
Donker universum
In het verhaal van een moord vertelt een gevangene over zijn alweer lichtloze kindertijd in een klein stadje. Moeder is gestorven, vader is als militaire arts in ongenade gevallen wegens financiële onregelmatigheden. In het stadje geeft de vader zich uit voor generaal, vaders beste vriend is een kwaadaardige, gebochelde kapper. De verteller haat de kapper, en voelt 'weerzin tegen alles wat door God werd getekend met bulten, zweren, melaatsheid, uitslag en soortgelijk euvel, ja, fundamenteel tegen alles wat zwak en kwetsbaar is.' Die weerzin is eigenlijk zelfhaat, want de verteller is bleek en broos, en niet in staat zijn droom om soldaat te worden te verwezenlijken.
De verteller wordt door het nichtje van de kapper gepest en neemt wraak op een weerloos dier. Als hij door een nieuw aangekomen reiziger wordt betrapt, leidt dat - geheel onverwacht - tot een moment van begrip en vriendschap. Maar in het donkere universum van Ungar geldt dat wie goed doet slecht ontmoet: de reiziger zal zijn medemenselijkheid duur betalen.
Waar Ungar, geboren in het Moravische stadje Boskovice, zijn inspiratie vandaan haalde is niet duidelijk. Voelde hij zich als Duitssprekende Jood een bedreigde, zwakkere minderheid? Kwam hij door zijn jaren als advocaat in aanraking met jonge delinquenten? Voorvoelde hij - zoals Kafka schijnbaar deed - dat een Übermensch-versus-Untermensch-discours het oude Europa in zijn greep zou krijgen? Wat het ook zij, in zijn psychologische inzicht is hij een voorloper van moderne psychopathologie.
Je zou zijn vertellers een etiket kunnen opkleven, zeggen dat ze aan een antisociale persoonlijkheidsstoornis lijden. Maar Ungar is te wijs om deze zielige mannen te verengen tot een ziektebeeld. Hij houdt de lezer een spiegel voor: kijk maar, voel maar, wat in deze jongens zit, zit in ons allemaal. Misschien begraven, ontkend, verborgen - maar áls haat en minderwaardigheidsgevoelens samensmelten leiden ze tot beklemmende tragiek. En geen wraak is zo bitter als die van de machteloze.
Vertaald door Huub Beurskens, Koppernik, 128 blz., 19,50 €.
Oorspr. titel 'Knaben und Mörder'.
(kvb)
2/ei/17 m
Het onvermogen om lief te hebben heeft in weinig boeken zo'n pregnante literaire uitdrukking gevonden als in 'Knapen en moordenaars', het prozadebuut van Hermann Ungar (1893-1929). De twee verhalen die in 1921 onder deze titel zijn uitgegeven en nu voor het eerst in het Nederlands zijn vertaald, hebben beide als hoofdpersonage een ongelukkige ziel die zonder ouderlijke of andere liefde is opgegroeid. Om hun eenzaamheid enigszins draaglijk te houden, lijkt hun geen andere mogelijkheid gegeven te zijn dan hun medemensen te vernederen en de duvel aan te doen. 'Ik had geen vriend en geen vrouw. In plaats daarvan had ik geld en vijanden,' zo vat de ik-verteller uit het eerste verhaal zijn situatie treffend samen.
In een koel registrerende stijl laat Ungar zien hoe een gebrek aan liefde de mens verminkt en hoe benauwd een leven is als je je enkel nog kunt verlustigen in het armzalige genot van macht. Toch is 'Knapen en moordenaars', in al zijn troosteloosheid, geen cynisch boek. Door de afstandelijke, schijnbaar onaangedane beschrijving van de wandaden van zijn personages heen maakt Ungar immers de pijn voelbaar die in hen verzonken ligt, hun kwellende onvermogen om te ontsnappen aan de zielloze dynamiek van machtswil en vernedering.
Bookarang
Een literaire bundel bestaande uit ‘Een man en een dienstmaagd’ en ‘Verhaal van een moord’. In de groteske en komische verhalen onderzoekt de auteur de verdorvenheden van het hart en de waanideeën van de geest. 'Knapen en moordenaars' zal een publiek van vooral literaire lezers aanspreken. De jong gestorven Hermann Ungar (Boskovice, 1893 - Praag, 1929) was schrijver, jurist, diplomaat en juridisch dichter. Hij schreef meerdere boeken. Zijn werk werd in meerdere landen uitgegeven.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.