Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : SHAH |
ARhus - afdeling Rumbeke
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2021 |
VOLWASSENEN : ROMANS : SHAH |
Besprekingen
Achtbaan van martelingen
Casper Luckerhof
te/ep/25 s
Het is 1981. De scholier Piruz Sabet zit vast in een gevangenis in de Iraanse stad Karadj. Hij wordt verdacht van antirevolutionaire activiteiten. 'We gaan vandaag iets nieuws doen, meneer Sabet', klinkt een stem. De jongen moet al zijn kleren uitdoen. Dan volgen er klappen met elektriciteitskabels. Piruz kruipt over de vloer, probeert zijn gezicht te beschermen, 'maar de pijn van elke kabelslag maakte dat zijn lichaam onbewust uit die kromme houding schoot.'
Bovenstaande scène is een opmerkelijke uit De Amerikaan van Karadj, de autobiografische debuutroman van de uit Iran gevluchte Keyvan Shahbazi. Temeer omdat de stem van de toezichthouder in de gevangenis van niemand minder is dan Ebrahim Raisí, die afgelopen 5 augustus aantrad als de nieuwe president van Iran. Shahbazi schreef eerder als columnist in deze krant al hoe hij begin jaren tachtig als 17-jarige jongen in opdracht van Raisí is gemarteld. Raisí was destijds werkzaam als officier van justitie onder Khomeini. Een paar jaar later, in 1988, was hij als lid van de zogeheten 'doodscommissie' medeverantwoordelijk voor de executie van duizenden oppositieleden van het islamitische regime.
De roman van Shahbazi kan worden gezien als een literaire getuigenis van de beginjaren van Khomeini's schrikbewind. In het eerste deel beschrijft Shahbazi hoe zijn alter ego Piruz opgroeit in een welgestelde familie in Karadj. Zijn moeder Akram maakt carrière in het onderwijs en is 'een van de machtigste vrouwen van de stad'. Vader Mehdi, een dandy met mooie maatpakken en een witte cabriolet, heeft een bedrijf in wegenbouwmachines. Geld is er genoeg, maar de liefde ontbreekt. Vader en moeder ruziën voortdurend. Piruz en zijn broertje Payam moeten het fysiek ontgelden.
Als eind 1978 de Iraanse Revolutie uitbreekt, verandert de situatie van de Sabets in rap tempo. Jongens uit de buurt verspreiden het gerucht dat de familie deel uitmaakt van de Savak, de geheime dienst van de sjah. Moeder Akram gaat met vervroegd pensioen. De samenleving wordt steeds verder gegijzeld door de politieke islam. 'De enige toekomst die jongemannen na de middelbare school nog openstond, was de militaire dienst, naar het front in de oorlog tegen het leger van Saddam Hoessein.'
Piruz krijgt linkse, politiek actieve vrienden en gaat in het verzet. Zijn taak is het verzetscellen te organiseren in Karadj. Maar al snel wordt hij opgepakt. Piruz belandt in een duizelingwekkende achtbaan van martelingen, executies en schijnexecuties. Vanuit zijn cel ziet hij toe hoe een vriend door gardisten eerst in zijn been wordt geschoten, wat later in zijn andere been, weer wat later in zijn buik. 'Zo duurt het twee hele sigaretten tot ze zijn hoofd bereiken.'
Shahbazi schrijft zakelijk, registrerend. Het begin van de roman, waar de auteur ruim de tijd neemt om de diverse familieleden te introduceren, lijdt daar onder: de personages komen moeizaam tot leven. Als het over de situatie thuis gaat: 'De lijfstraffen van Akram en Mehdi waren de enige momenten waarop ze lichamelijk contact hadden met hun kinderen.'
Vanaf het moment dat Piruz wordt gearresteerd, wint het proza van Shahbazi aan kracht. Indringend schetst hij de hel waarin de hoofdpersoon terechtkomt: 'Er is geen groter isolement dan het isolement dat een isoleercel creëert. Vanaf het moment dat de ijzeren deur achter je wordt dichtgeslagen, slaat dat isolement op je neer en beneemt het je de adem, als een stinkende natte wollen deken op een hete zomerdag.'
De Amerikaan van Karadj is een donker boek. Shahbazi biedt de lezer geen enkele hoop met zijn boodschap: de beloften van islamitische fundamentalisten op het gebied van mensenrechten zijn geen knip voor de neus waard. Gezien de huidige ontwikkelingen in Afghanistan, is dat helaas een uiterst actuele waarschuwing.
***
Atlas Contact; 288 pagina's; € 22,99.
J. Swaen
De belevenissen worden verteld van een Iraanse jongen en zijn familie. De jongen, Piruz Sabat. groeit op ten tijde van de Sjah in een welgestelde familie. Het ontbreekt hem echter aan affectie van de kant van zijn ouders en hij wordt door zijn moeder getiranniseerd. Zij wil dat hij medisch specialist wordt maar hij wil schrijver worden. Na de machtsovername van Khomeini sluit Piruz zich aan bij een jongerengevechtsgroep. Die beslissing heeft grote gevolgen voor zijn leven en het gezin waartoe hij behoort. De lezer krijgt een zeer indringend inzicht in de wijze waarop de Iraanse islamitische revolutie binnendringt in het dagelijks leven van de Iraniërs aan de hand van de belevenissen van Piruz. Piruz dreigt ten onder te gaan maar slaagt er uiteindelijk toch in aan het regime van Khomeini te ontkomen. Een aanrader. Debuutroman. De auteur vluchtte in 1983 uit Iran. In Nederland was hij onder meer adviseur van diverse ministers en columnist bij de Volkskrant.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.