Manieren om naar huis terug te keren : roman
Alejandro Zambra
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meridiaan uitgevers, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ZAMB |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meridiaan uitgevers, 2021 |
Continenten: Amerika CAME.CHI |
Maarten Steenmeijer
ua/an/29 j
'Schrijven is als het zorgen voor een bonsai', schreef Alejandro Zambra ergens in zijn debuutroman Bonsai (2006), het verhaal van een korte liefdesgeschiedenis. Met deze uitspraak gaf de Chileense schrijver zijn visitekaartje af. Bonsai verscheen in de tijd dat Zambra's landgenoot Roberto Bolaño op een sokkel werd gehesen met zijn ambitieuze turven De wilde detectives en 2666. Ik pak het anders aan, liet Zambra ons weten. Ik hou het kort en knus. En inderdaad, Bonsai en ook Het verborgen leven van bomen (2007) en Manieren om naar huis terug te keren (2011) zijn meer novellen dan romans. Ook de wereld van Zambra's personages is klein. Huisje, boompje en Santiago de Chile, dat is het wel zo'n beetje. Het verschil met Bolaño's globetrotters had niet groter kunnen zijn.
Toch heeft Zambra ook iets gemeen met zijn landgenoot. Net als Bolaño voert hij schrijvers op als personages en laat hij zijn vertellers filosoferen over het verhaal, over de roman, over schrijvers. Maar ook in dit opzicht blijft hij het bonsai-principe trouw en trimt hij dit thema in precieuze patroontjes.
De forse omvang van Zambra's vierde roman Bijna een vader is dus een verrassing. De drie voorgangers passen er samen met gemak twee keer in. Is Zambra de bonsai-fase voorbij? Je zou het niet meteen zeggen, want Bijna een vader begint zo mogelijk nog kneuteriger dan Bonsai. Twee adolescenten, Carla en Gonzalo, zitten middag na middag op de bank bij Carla's ouders thuis. Terwijl het leven om hen heen zijn gang gaat - de televisie staat aan, moeder doet het huishouden - frunniken ze naar hartelust aan elkaars lijven, onder de beschutting van een poncho. Na een ellenlange aanloop vindt dan eindelijk de 'langverwachte penetratie' plaats. Die pakt zo slecht uit dat ze het begin van het einde van hun relatie inluidt.
Maar Zambra houdt het niet kort. Een kleine tien jaar later laat hij Carla en Gonzalo een doorstart maken. Carla is dan een gescheiden vrouw met een zoontje van zes. Dat is even wennen voor Gonzalo, die zelf geen kinderen heeft. En Vicente, het zoontje, is een bijdehandje. Hij wil niet dat Gonzalo hem voorleest, maar hoe legt de kersverse stiefvader het dan met hem aan? Vicente weet wel raad: stiefvader mag zijn teennagels knippen.
Wat is een stiefvader eigenlijk? Die vraag blijft Gonzalo bezighouden, ook nadat zijn relatie met Carla opnieuw spaak loopt. Want blijf je na zo'n scheiding eigenlijk nog wel stiefvader? Zambra verkent dit soort kwesties op speelse wijze en opvallend genoeg vrijwel zonder de meta-literaire interrupties die de verhalende kracht van zijn drie bonsai-romans een beetje in de weg zitten.
Maar als bouwsteen van Gonzalo's verhaal speelt literatuur wél een belangrijke rol in Bijna een vader. De oorspronkelijke titel - Poeta chileno (Chileense dichter) - wijst hier al op. Want dat is wat Gonzalo wil worden: een Chileense dichter. En dat lukt hem niet. Wel wordt hij literatuurdocent. Een soort stiefvader van de poëzie dus.
Vicente heeft meer talent, zo stelt Gonzalo vast wanneer hij zijn stiefzoon jaren later weer ziet en de twee elkaar vinden in hun liefde voor de poëzie. En dan vooral de poëzie uit Chili, het land dat waarschijnlijk de hoogste dichtheid aan dichters ter wereld heeft. Zambra neemt dit bonte wereldje op de korrel in een lange, Bolaño-achtige portrettengalerij. Helemaal consequent is Zambra's ironie niet. 'Natuurlijk is er sprake van opportunisme en geweld', schrijft hij, 'maar ook van ware hartstocht en heldendom en trouw blijven aan dromen.' En ook: 'poëzie (heeft) wel degelijk nut (...), woorden raken, vibreren, helen, troosten, werken door, blijven.'
Dat zijn grote woorden die de indruk wekken dat Zambra meer verknocht is aan zijn onderwerp dan hij als verteller van deze roman vaak suggereert. Of is het precies omgekeerd? Durft hij niet ten volle uit te komen voor zijn liefde voor de poëzie en verschuilt hij zich onder een poncho van ironie?
***
Meridiaan; 445 pagina's; € 26,99.
(fm)
em/ov/23 n
★★★½
Na een onbeholpen ontmaagding ontstaat een breuk tussen de tieners Gonzalo en Carla. Gonzalo pent daarop 42 bedenkelijke sonnetten neer in 5 dagen, 'maar laten we zijn verdriet niet onderschatten, want dat was echt', noteert de veelwetende verteller. Gonzalo ontfermt zich later over Carla's zoon Vicente, die op zijn beurt het dichterschap ambieert. Poëzie is de lijm in deze vermakelijke, soms wat vermoeiende roman over vaderschap, familiebanden, autoriteit en Chili zelf. Nobelprijswinnaars Pablo Neruda en Gabriela Mistral zijn de dode goden van een imaginair Chileens universum. Poëzie is 'het enige echt goede' in Zambra's thuisland. Proza is daarentegen niet meer dan 'de poëzie van de dwazen' - om een roman te schrijven heb je niet zozeer inspiratie als wel 'veel zitvlees' nodig. Na meer dan 400 pagina's op zijn schrijverskont sluit Zambra af 'met de scène van twee Chileense dichters die elkaar in de ogen kijken en hard lachen en nog lang niet weg willen uit dat café, dus bestellen ze nog maar een rondje'.
Net als Zambra's vorige boek, 'Begrijpend lezen', is 'Bijna een vader' een roman over schrijven die gelukkig nergens ontaardt in gezochte metaliteratuur. Rechtlijnig maar toch grillig, panoramisch, geestig en ontroerend. En als het drammerig dreigt te worden, houdt Zambra's zelfrelativering het geheel recht.
Roderik Six
em/ov/03 n
Jaren zijn voorbijgegaan sinds hun kalverliefde en hun eerste knullige seksuele verkenningen, maar wanneer Gonzalo en zijn jeugdliefje Carla elkaar opnieuw ontmoeten in een homobar in Santiago, slaat de vonk weer over. De seks is beduidend beter, hun samenzijn voelt vertrouwd aan en omdat volwassenen dat nu eenmaal doen, gaan ze samenwonen. Carla werkt als secretaresse in haar vaders bedrijf, Gonzalo koestert nog altijd de droom om dichter te worden maar legt zich neer bij het docentenbestaan, dus financieel hebben ze geen zorgen. Enig mogelijk obstakel: Vicente, het zesjarig zoontje van Carla. Zal hij de nieuwe vader aanvaarden? Maar tot zijn eigen verbazing ontpopt Gonzalo zich tot de ideale pluspapa, temeer omdat de biologische vader León een sukkel is.
Gelukkige gezinnetjes leveren echter geen boeiende romans op, en alweer een paar jaar verder woont Gonzalo alleen in New York, terwijl Vicente uitgegroeid is tot een intellectuele tiener die de droom van zijn verdwenen stiefvader heeft geërfd: dichter worden. Daarin wordt hij gesteund door Pru, een Amerikaanse journaliste die op de vlucht voor haar liefdesverdriet in Chili terechtkomt en daar een reportage over de erfenis van Pablo Neruda wil schrijven. Kun je nog poëzie schrijven in de schaduw van een Nobelprijswinnaar? Mág je nog wel poëzie schrijven na het gruwelbewind van Pinochet? Vicente denkt van wel, maar onder die poëtische ambities schuilt een diepere kwelling: zal hij eeuwig vaderloos blijven?
Alejandro Zambra geldt al jaren als een Chileens toptalent. Eerder liet hij zich opmerken met dunne dwaalboekjes zoals de wonderlijke novelle Bonsai en experimentele essays die de grenzen van de leesbaarheid aftastten. Best verrassend dat hij nu met een lijvige en zowaar vlot geschreven familieroman komt aanzetten. Het zal wel geen toeval zijn dat Zambra in Bijna een vader regelmatig sneren uitdeelt aan het adres van die andere Chileense titaan, Roberto Bolaño, bekend van de baksteen 2666 . Net zoals Vicente zich wil meten met Neruda, moet Zambra een kleine vadermoord plegen op Bolaño, een aanslag die hij vaak grappig thematiseert.
‘Chileense romans gaan bijna altijd over Chileense dichters’, zo spot Gonzalo meermaals en ook Zambra ontsnapt niet aan die wetmatigheid. De hoofdstukken vol hoogdravende poëtische debatten zijn echter de taaiste. Bijna een vader werkt het best wanneer Zambra zich op de kernvraag focust: hoe verhouden vaders en zonen zich tot elkaar? In die passages, en zeker in het slothoofdstuk, toont Zambra dat hij naast Bolaño mag staan.
***
Meridiaan (oorspronkelijke titel: Poeta chileno), 454 blz., € 26,99.
Naar gegevens van Drs. Michael A. Vissers M.Ed.
Roman in vier delen, zich afspelend in Chili rond Carla en belangrijke personen die in haar leven komen en verdwijnen. Zoals Gonzalo, die als een vader is voor haar zoon Vincent. Tot Gonzalo naar New York vertrekt om te promoveren. Als hij na zes jaar terugkeert, is Vincent eerstejaars. Maar ook Pru, een 32-jarige Amerikaanse journaliste, die naar Chili is gekomen voor een artikel over jonge dichters. Met Vincent als haar fixer/tolk. De Chileense Zambra (1975) heeft een aantal succesvolle dicht- en verhalenbundels en bekroonde romans op zijn naam staan. In 2013 ontving hij de Prins Claus prijs voor zijn hele oeuvre. Verrukkelijke, originele roman die tegelijk een bloemlezing is van moderne Chileense poëzie. Vol romantiek, hete seks en nostalgie. Met personages van vlees en bloed. Vooral het herstel van de band tussen Gonzalo en Vincent via hun poëzie ontroert. Dat alles in sprankelend taalgebruik.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.