Shy
Max Porter
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : PORT |
Kathy Mathys
i /ul/03 j
In april 1992 vliegt de 82-jarige Francis Bacon naar Madrid. Hij wil tijd doorbrengen bij zijn laatste grote vlam. Bacon, die nierkanker heeft overleefd, heeft steeds zuurstof binnen handbereik. Zijn hele leven al heeft hij astma. Na enkele dagen komt hij in het ziekenhuis terecht. Hij wil niet dat iemand hem daar bezoekt, heeft enkel gezelschap van een verpleegster. Vijf dagen nadat hij uit het vliegtuig is gestapt, op 28 april, sterft hij. Bacon wilde geen genodigden bij de crematie en zo geschiedde.
Die gegevens vond ik niet in Max Porters De dood van Francis Bacon, wel in Yella Arnouts' Het laatste gebaar. Verhalen bij de dood van kunstenaars (2019). In het essay 'In de spiegel is de dood aan het werk. Over Francis Bacon' beschrijft ze haar bezoek aan het atelier van de schilder, een woest nest van sokken, champagnekratten, plastic zakken en vertrapte foto's. 'Zou hij voor zijn vertrek naar Madrid nog even naar boven, naar het atelier gegaan zijn? Misschien heeft hij nog een laatste keer gegrimast in zijn spiegel. Heeft hij nog eens scherp gekeken, bij zijn noorderlicht, naar het doek op de ezel. Heeft hij op de valreep, en in één haal die ene vreemde, wit grijze veeg aangebracht? Hoe zou hij de deur achter zich gesloten hebben?' Dichter dan dit kan je niet komen als essayist. Arnouts bevindt zich met haar bespiegelingen aan de rand van het speelveld van de fictieschrijver.
Porter gaat een stap verder en kruipt in het hoofd van Bacon in een boek dat net als voorgangers Verdriet is het ding met veren en Lanny een mengvorm is van theatertekst, poëzie, essay en onderzoek. Groot verschil met die twee titels: dit nieuwe boekje is hermetisch, laat zich lastig doorgronden, tenzij, wellicht, door kenners van het leven en werk van de Iers-Engelse kunstenaar.
Zinnelijke mokerslag
In een stuk dat Max Porter voor The Guardian schreef, vertelt hij over zijn levenslange obsessie met de dood, iets wat zijn drie boeken laten zien. In zijn debuut rouwt een gezin om de gestorven moeder, in Lanny neemt een mythisch wezen de titelheld mee naar de onderwereld. Nu is Francis Bacon aan de beurt, de man van de beklemmende, vervormde (zelf)portretten, de schilder die op een van zijn triptieken het menselijke vlees van het model over de stoel en op de grond laat druipen. Volgens Porter vertellen Bacons schilderijen vooral dit: 'We zijn allemaal vlees.'
De dood van Francis Bacon is geen poging om de schilder te duiden of te begrijpen. In korte hoofdstukken richt de ijlende kunstenaar zich tot de verpleegster van dienst. Elk hoofdstuk begint met de woorden 'Ga toch zitten.' Bacon heeft het hoofd vol zwerfvuil - hoe kan het ook anders in zijn toestand? Hij herinnert zich fragmenten uit kritieken van zijn werk, feestjes waar enkel drank hielp om het uit te houden, interviews waarin hij leugens opdiste om vervolgens te beseffen dat die 'verzinsels' dicht tegen de waarheid aan zaten. Over de kindertijd: 'Ik weet nog hoe ik in de zurige oksel van mijn nichtje geschoven lag, sardientjes in een bedstee in Dublin'. Dit soort observaties halen leken zoals ik dichterbij, andere duwen hem weg.
Net als de kunstenaar voegt de schrijver dingen samen op een ontregelende manier. Bacon deed dit, volgens Arnouts, omdat hij hoopte dat het opgeroepen beeld 'zich zou vastzetten op het zenuwstelsel van de kijker, voor ook maar een rationele overweging zou spelen'. Uit het krantenstuk spreekt Porters hoop dat ook zijn boek een zintuiglijke en zinnelijke mokerslag is. Af en toe slaagt hij erin de lezer te vervoeren, maar zijn hulde aan Francis Bacon is helaas een werk voor ingewijden geworden.
MAX PORTER, De dood van Francis Bacon. Vertaald door Saskia van der Lingen, De Bezige Bij, 80 blz., 17,99 €.
Hans Bouman
us/ug/28 a
In 1982 reisde kunstenaar Francis Bacon tegen het advies van zijn artsen in naar Madrid, om daar zijn laatste grote liefde, José Capelo, te ontmoeten. Na enkele dagen werd hij met ernstige medische klachten opgenomen in een ziekenhuis en bracht zes dagen door op de intensive care, waarna hij stierf. Gedurende die periode was zijn enige contact de non Zuster Mercedes. Mede door zijn beperkte Spaans sprak Bacon slechts enkele woorden met haar.
In De dood van Francis Bacon probeert bewonderaar Max Porter (Verdriet is het ding met veren, Lanny) invulling te geven aan de gedachten die de kunstenaar gedurende die laatste dagen door het hoofd moeten hebben gespookt. Hij doet dat via een reeks korte teksten, waarin hij de essentie van schilderijen omzet in taal.
Dat leidt geregeld tot fraaie beelden (de pijnlijke beet op een korrel hagel in een stuk korhoen: 'Een stalen boor via mijn vullingen helemaal door tot in mijn pisbuis'). Maar vaak ook tot cryptische taalflarden, alleen te duiden voor kenners van Bacons werk en biografie.
Uit het Engels vertaald door Saskia van der Lingen. De Bezige Bij; € 17,99.
Naar gegevens van J. Hodenius
De Britse schrijver (1981), die in 2015 debuteerde met 'Grief is the thing with feathers' ('Verdriet is het ding met veren'), schetst de laatste acht dagen van de bekende Iers-Britse schilder Francis Bacon (1909-1992) via dito scènes in een Madrileense ziekenhuiskamer. Ieder kort hoofdstuk wordt voorgesteld als een olieverfschilderij, met uitzondering van de inleidende potloodschets. Het kader is steeds gelijk: de stervende schilder ligt op bed met de Spaanse pleegzuster Mercedes ernaast en een stoel waarop steeds andere personages worden uitgenodigd om te gaan zitten en waartegen de schilder spreekt (Ceasar, Mussolini, Carravagio). De zuster sluit ieder hoofdstuk af met de uitspraak dat hij moet gaan slapen, maar confronteert hem ook met kritiek, zoals die van John Berger op hem en zijn werk. De stijl is even experimenteel, expressionistisch en gefragmenteerd als die van de schilder, met veel witruimte en zonder contextuele informatie. Vaker gaan de gespreksfragmenten zonder aankondiging over in levendige hallucinaties en sporadische herinneringen. Daardoor vooral geschikt voor de lezer die bekend is met de biografie en werk van Francis Bacon. Klein formaat boek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.