The forgotten soldier : the true story of a young German soldier on the Russian front
Guy Sajer
Guy Sajer (Auteur), Reintje Ghoos (Vertaler), Jan Pieter van der Sterre (Vertaler), Doris Lessing (Inleider)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : SAJE |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Hollandia, 1978 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SAJE |
Marcel Hulspas
te/ep/25 s
'Een detachement gaat kijken in de blokhut. Er klinkt een daverende klap. Een geiser van aarde, sneeuw en stukken hout vliegt boven het bouwsel uit. Wesreidau holt naar de rokende bunker. We lopen achter hem aan. Drie mannen zijn aan stukken gescheurd. Twee van hen zijn totaal onherkenbaar. De derde rochelt, zijn bloed spuit ter hoogte van zijn edele delen uit hem. Binnen liggen de overblijfselen van vier mannen die al eerder zijn gesneuveld, verward in het puin. 'Pas op voor mijnen!', roept Wesreidau. Ze hebben onvoorstelbare dingen gezien, maar nog nooit zoiets gruwelijks.'
Guy Sajer was 16 jaar oud toen hij zich vrijwillig aanmeldde voor de Duitse Wehrmacht. Hij arriveerde in de winter van 1942 aan het oostfront, en zou tot aan het bittere einde aan Duitse zijde vechten. Zijn memoires De vergeten soldaat zijn een aaneenrijging van kou, honger, verveling, slaapgebrek, chaos en vooral: zinloze slachtpartijen. Het ware gezicht van de oorlog, indrukwekkend beschreven. Maar voor de liefhebbers.
Uit het Duits vertaald door Jan Pieter van der Sterre en Reintje Ghoos.
De Arbeiderspers; € 39,99.
Dr. Nelleke Manneke
Er zijn veel boeken geschreven over de Tweede Wereldoorlog, maar weinig over de mannen die het vuile werk deden. Oorspronkelijk verschenen in Frankrijk in 1967, is er nu de Nederlandse vertaling van een beschrijving van oorlogservaringen door een gewone soldaat uit de eerste hand. In 1942 neemt de half-Duitse Elzasser Sajer, 17 jaar en gedreven door zucht naar avontuur, dienst in de Wehrmacht. Als lid van het eliteregiment Grossdeutschland vertrekt hij naar Rusland, waar hij aan het front in de Oekraïne in 1943 deelneemt aan gevechten tegen het leger van de Sovjet-Unie. Nadat de Duitsers zijn verslagen, volgt de terugtocht en de nog bloediger strijd tegen de partizanen. In de winter van 1944-1945 zijn Sajer en zijn kameraden getuige van de massale en vaak hopeloze uittocht van Duitsers uit het oosten. Uiteindelijk wordt de jonge soldaat gevangengenomen door de Engelsen in Hannover. Het boek is een authentiek en feitelijk verslag van gruwelijke oorlogsdetails, de auteur neemt nergens politieke stelling, getuigt niet van spijt en de Holocaust blijft onbesproken. Met kaart en verklarende voetnoten. Vrij kleine druk.
Gerwin Van Der Werf
us/ug/14 a
Zestien jaar is Guy Sajer, als hij dienst neemt bij de Grossdeutschland Pantserdivisie en naar Rusland wordt gestuurd. De frisse puberjongen verandert in korte tijd in een wanhopige, uitgeputte frontsoldaat die iedere dag opnieuw te maken krijgt met bombardementen, bittere kou en verbijsterend geweld. Van zijn drie horrorjaren aan het oostfront deed Sajer verslag in De vergeten soldaat (1967). Guy Sajer leeft nog, hij is 94 jaar en woont in Frankrijk.
Een dik boek over drie jaar vechten aan het oostfront, het lijkt wat veel, en dat is het ook, maar het móet ook veel zijn want dat is de essentie van de oorlog in Rusland. Alles is groot: de afstanden, het aantal soldaten, de onvoorstelbare lengte van het front, de krankzinnige verliezen, de absurde wreedheid. Duitsland verloor de Tweede Wereldoorlog in Rusland, dat wordt nogal eens uit het oog verloren, en de macht van het getal is daarbij beslissend geweest. Op iedere Duitse soldaat stierven vijf Russische, en toch was het een hopeloze strijd voor de nazi's. Het is boeiend om dan een keer een verslag te lezen van een Wehrmachtsoldaat, het perspectief van de verliezer, het ontdoet de gebeurtenissen van de heroïek en doelgerichtheid die in de winnaarsblik zit ingebakken: actie leidt nergens toe en iedere opoffering is zinloos.
Angst en overlevingsdrift
Sajer is in het leger allesbehalve een fanatieke nazi, hij is een gewone soldaat die voor zijn hachje vecht, die geen enkele keus heeft. Dat is een positie die Sajer achteraf misschien wijselijk heeft gekozen, maar het is wel plausibel. Op een slagveld zijn geen ideologieën aanwezig, er is angst, overlevingsdrift en de wil om de onzichtbare vijand te doden voor hij jou doodt. De Britse schrijver Doris Lessing benadrukte in haar voorwoord het universele karakter van Sajers verhaal: "ik kan me geen ander boek voor de geest halen waarin zo heftig wordt geprotesteerd tegen het menselijk lot". In die zin kun je De vergeten soldaat beschouwen als de tegenhanger van Leven en Lot, het meesterwerk van Vasili Grossman, die als oorlogscorrespondent aan de andere zijde van het front zat. Maar waar Grossmans verslag boven iedere discussie verheven is, heeft Sajer toch te maken gehad met kritiek. Hem werd verweten fictie gemaakt te hebben van de gebeurtenissen, terwijl hij ze presenteert als feiten. Dat hij zich jaren na de oorlog nog zoveel zo gedetailleerd herinnerde mag inderdaad een wonder heten. Dat hij in staat is geweest door trauma dichtgeslagen deuren open te wrikken en al die gruwelijkheden te beschrijven is een nog groter wonder.
Wie dit boek gaat lezen moet wel een sterke maag hebben, en het nodige uithoudingsvermogen, want ja, het gáát maar door. De eerste gruwelijke (en aangrijpende) scène is die waarin Sajer in een pantservoertuig naast het verminkte lichaam van zijn stervende vriend Edouard zit en hem wanhopig moed inspreekt. Dat het daarna alleen maar erger wordt is dan wel duidelijk. Het grootste deel van het boek handelt over chaotische aftochten over de steppen van Oekraïne.
Sajer is geen mooischrijver, hanteert geen opzettelijk literaire stijl, maar zo nu en dan, bijvoorbeeld als hij de belegering van het bruggenhoofd Memel beschrijft, transformeert de verschrikking in een kil soort poëzie. Soms ook valt de schrijver uit zijn rol als observator en voelt hij de noodzaak 'van bovenaf' commentaar te geven. Het valt meestal cynisch, somber en snoeihard uit: "De God in kwestie zou zich moeten schamen omdat hij zulke dingen heeft laten gebeuren, en als zijn ijdelheid van Almachtige hem zo'n laag-bij-de-gronds schouwspel toestaat, laten we hem dan weer aan het kruis nagelen en daarna verbranden zodat hij nooit meer kan herrijzen." Het is een aanklacht tegen de Allerhoogste waarbij die van Job verbleekt, en die in scherpheid doet denken aan Céline, wiens Reis naar het einde van de Nacht Sajer ongetwijfeld gelezen heeft. Anders dan Céline doet Sajer geen poging enige lichtheid in het verhaal te brengen (waarom zou hij ook?), maar ondanks die zwaarte wil je toch steeds verder lezen. Dat is het merkwaardige aan dit boek: het brute geweld is verbijsterend, het beukt je murw en toch lees je gretig verder - een vreemde paradox die vergelijkbaar is met het genoegen én de afschuw die je voelt bij het kijken naar het beroemde eerste kwartier van Saving Private Ryan.
NIEMAND ANDERS
De vergeten soldaat werd in de jaren zeventig al eens vertaald, maar het boek kreeg in Nederland nooit veel aandacht. Het is te hopen dat dit verandert met deze fraaie nieuwe uitgave. Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre maakten een modern aandoende vertaling, waarin ze duidelijke keuzes hebben gemaakt. Een voorbeeld: in de slotzin zegt de schrijver dat hij de soldaat Sajer moet proberen te vergeten, "en ik denk dat ik hem heb vergeven". Dat vergeven is in sommige vertalingen weggelaten. Was het te controversieel, een Wehrmachtsoldaat die zichzelf vergeeft? Mogelijk, maar het stáát er wel. De soldaat schreef op dat hij wil vergeten, en zichzelf vergeven was daarbij een noodzakelijke eerste stap. Er was niemand anders die het deed.
'Red hem, red hem', herhaalde ik alsmaar. 'Als er een God is laat hem dan iets doen. God! Red Ernst, doe iets. Hij geloofde in u. Red hem', riep ik woedend. Maar de dove God hoorde mijn oproepen niet. Verdwaald midden in Rusland waren een man en een tiener in de cabine van een grijze vrachtwagen wanhopig aan het worstelen. De man vocht tegen de dood, de tiener tegen de wanhoop die zo dicht bij de dood staat. Ze waren nu alleen met hun onverbiddelijke vijand, en God, die over alles waakt, deed niets. Door de gruwelijke wond filterde de adem van de stervende man moeizaam naar buiten, liet op een walgelijke manier grote bellen van speeksel gemengd met bloed kapotspatten.
Vert. Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre, Arbeiderspers; 717 blz. € 35.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.