Voor altijd voor het laatst
Tjitske Jansen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : POEZIE : JANS |
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2021 |
Woord Volwassenen Poezie : JANS |
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij, 2021 |
Woord Volwassenen Poezie : 876 JANS |
Geertjan De Vugt
i /un/12 j
Wie eenmaal een blik heeft geworpen op de lemma's van een encyclopedie is voorgoed verknocht aan eenvoud en overzicht. Wie echter eens een gedicht beetneemt, kan daarna niet meer zonder de zachte tover van het woord. Waarom leest het merendeel van de mensen dan toch liever Wikipedia dan poëzie? Waarom willen we liever weten hoe iets zit of hoe iets is geweest dan hoe iets zou kunnen zijn? Gelukkig zijn er dichters die als David tegen Goliath de strijd aan durven te gaan. In Iedereen moet ergens zijn, de nieuwe bundel van Tjitske Jansen, lezen we hoe de dichter dat jaren terug probeerde bij de digitale encyclopedie en hoe ze van een koude kermis thuiskwam. Zij het met een stevige bundel onder de arm.
Tjitske Jansen weet dat de poëzie van het leven niet huist in opsommingen van sleutelmomenten, maar in de kieren van de alledaagse werkelijkheid. De digitale reus stond het haar echter niet toe haar persoonlijke pagina naar eigen wens te wijzigen. Ze kreeg te horen dat wat ze schreef leek op geklets - iets wat je tegen een dichter niet moet zeggen. Of juist wel. Want in haar lemma lezen we weliswaar nog steeds dat ze kokshulp of marktkoopvrouw was, maar de weigering heeft ertoe geleid dat Jansen een bundel met bij vlagen tragische, bij vlagen komische gedichten heeft gecreëerd. En daarin lezen we veel over het leven dat aan Wikipedia voorbijging.
Wikipedia's weigering is tekenend voor veel van de jeugdervaringen die in Iedereen moet ergens zijn voorbijkomen. Zoals het systeem het lyrisch ik haar wensen weigert, zo was er schijnbaar ook altijd het haar omringende milieu dat haar wensen tegenwerkte. Niet voor niets schrijft Jansen ergens halverwege de bundel met de voor haar zo kenmerkende kalm observerende toon: 'Elke beslissing in mijn wereld werd genomen/ zonder er deskundigen bij te halen./ Alles werd geregeld in het netwerk van school en kerk. / Directe medemenselijkheid zou per definitie/ waardevoller zijn dan kinderbescherming/ vertrouwensarts, psycholoog of psychiater.'
We lezen er hoe zo'n wereld waarin iedere beslissing voor haar werd genomen tot donkere gedachten - de dood - leidde. Maar ook hoe dit een zekere strijdvaardigheid in haar deed ontwaken. Zo herinnert ze zich hoe ze voor het jubileum van haar overgrootouders werd 'volgehangen met nepgouden oorbellen/ en een nepgouden ketting'. Koeltjes constateert ze direct daarop, met de eenvoud van een kinderwens: 'Ik wilde alleen maar nagellak.'
We lezen er ook over de impulsen die haar aanzetten tot het schrijverschap. Wanneer haar vader haar het schrijverschap ontraadt en haar, hoe kan het ook anders, een rechtenstudie aanraadt, was het pleit beslecht: ze wist dat ze schrijver wilde worden. Ergens anders verraadt een slimme regelafbreking haar jeugdwens. 'Van alle aanwezige lichamen vond ik die van ons', schrijft ze, 'het mooist. Veel tekenaars en schilders/ hadden daar waarschijnlijk anders over gedacht.' Het zijn de kunstenaars, de kunsten die het mooist zijn.
Met Iedereen moet ergens zijn toont Jansen ons hoe uit een weigering gedichten ontstaan. Dat doet ze in klare taal, in beelden die voor zich spreken. En eigenlijk is de boodschap ondanks alles positief. Want in alle inperkingen, in alle beslissingen die voor het lyrisch ik worden genomen, kon er toch iets groeien, zoals het zaadje van een zonnebloem dat een kind in de grond stopt en onderduwt en dat desondanks toch weet te ontluiken. 'Dat dat kan!/ Dat dat kan!' jubelt ze daarbij. 'Zou je het geloven als je niet al wist dat het zo was?'
Querido; 112 pagina's; € 18,99.
R.H.
De bundel begint met een kort verhaal over hoe de auteur haar eigen Wikipedia-pagina verandert en dat dit door het automatische computersysteem geweigerd wordt. De daaropvolgende gedichten hebben allemaal een verhalende toon en opvallend veel gedichten lijken gebaseerd op jeugdherinneringen. In de bundel staan ook een aantal columns en een theatertekst. De gedichten zijn toegankelijk, met een licht humoristische ondertoon, die de absurditeit en tegelijkertijd het bijzondere van het alledaagse laten zien. Voorin en achterin staan twee foto’s van het straatbeeld in Nederland in de vorige eeuw. Mooi verzorgde uitgave. De auteur schreef eerder drie andere dichtbundels en ze won de Anna Bijns Prijs in 2009 voor haar bundel 'Koerikoeloem'.
Janita Monna
il/pr/17 a
Wat geef je iemand cadeau die 92 wordt? Een fotoboek, bedacht dichter Tjitske Jansen. Foto's van Jacques Henri Lartigue, die het leven vastlegde in de eeuw die ook de jarige meemaakte. En dan dat boek niet alleen overhandigen, maar ook de foto's samen bekijken: 'Alle leeftijden die Harry had gehad/ en die nog in hem bestonden kwamen naar de oppervlakte.'
Wat de 92-jarige Harry deed, het opnieuw vertellen van een leven, is ook wat Tjitske Jansen doet in haar nieuwe bundel Iedereen moet ergens zijn.
Het openingsgedicht is meteen veelzeggend. Jansen vertelt daarin hoe ze haar Wikipedia-pagina wilde bijwerken: 'Omdat ik wel wat interessantere zaken wist te melden/ dan dat ik in pleeggezinnen had gewoond.' Maar Wikipedia accepteerde de veranderingen niet. Het systeem vond anekdotes over een kwijtgeraakt horloge of over schrijfcursussen die ze gaf geklets.
Wie met een half oog naar deze poëzie kijkt, zou het met Wikipedia eens kunnen zijn. Jansens schrijven heeft iets van kletsen. Met woorden die, om de dichter zelf te citeren, klinken als 'gewoon woorden die iemand kon zeggen', creëert ze een zekere intimiteit, wat het makkelijk maakt om haar wereld in te stappen.
Maar daar houdt het geklets dan ook op, want wát ze van die wereld laat zien, wat feit is en wat misschien verzonnen, daarover voert ze een strakke regie. Plaats van handeling is het gereformeerde Barneveld in de jaren zeventig en tachtig. Hoofdpersoon is een meisje dat in haar kleine lijf 'gedachten van een mens' heeft. Dat observeert en bevraagt. Te vrij in haar hoofd voor het benauwde Barneveldse leven.
Jansen tekent contouren van situaties en gebeurtenissen, en vult die spaarzaam in met sprekende details. Wel een meisje dat op school een schop van de juf krijgt: 'Echt pijn deed het niet./ Ik was mijn moeder gewend/ daarbij vergeleken was dit niks.' Maar niet wat er dan thuis precies gebeurde. Wel een meisje dat gilt 'Ik heb niks gedaan, ik heb niks gedaan, ik heb niks gedaan!' tegen een indringend kijkende vader, maar daarna stilte. En vervolgens de vele pleeggezinnen: 'Bij het vierde gezin heb ik zo kort gewoond/ dat mijn moeder erop stond dat ik het logeren noemde.'
Van Barneveld is ze 'los' gekomen. Maar de eigenzinnige blik van het meisje van toen bleef gelukkig bewaard. Voor de poëzie.
Querido; 108 blz. €18,99.
Janita Monna schrijft wekelijks over poëzie voor Trouw.
De kerk en de Bijbelverhalen
maakten deel uit van het Barneveldse leven
zoals springtouwen, elastieken en sneeuwbessenstruiken
onderweg naar school dat deden.
De bessen plukte ik
en liet ik onder mijn schoenen klappen.
Schuin tegenover het concertgebouw
in de Nieuwstraat
vlak bij het station
bevond zich fietswinkel Fraanje.
Alle fietsen in de etalage waar 'sport' op stond
hadden van meneer Fraanje een stickertje gekregen.
Op elke o had hij een u geplakt
omdat sport uit den boze was.
Elke vrouw die een broek droeg, sprak hij aan
op haar on-Bijbelse gedrag.
Wel altijd pas nadat ze had betaald.
Of het nou zomer was of winter, hij droeg zijn zwarte pak.
Op een dag, ik had een onderdeeltje gekocht
van nog geen 25 cent, zei hij:
'En volgende keer een rok aan hè meisje.'
Ik: 'Waar bemoeit u zich mee?'
Hij: 'Wanneer jij iemand in de afgrond zag hangen
zou je die toch ook willen redden?'
Ik: 'Dat hangt ervan af.'
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.