Kerst in Essen
Roelof Smit
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Podium, copyright 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : SMIT |
Maurits Chabot
2/ei/22 m
'Als kind was ik er heilig van overtuigd dat ik een herinnering had aan mama', schrijft Roelof Smit in De dubbele waarheid. Drie regels later wordt die overtuiging gevloerd door de vader van de hoofdpersoon. ''Gelul', zei vader als ik erover begon, 'je hebt gewoon te vaak naar die foto gekeken.'' Het is een ogenschijnlijk onbeduidend zijpad, maar de zin raakt aan de kern van het boek. De dubbele waarheid gaat over twijfel en de betrouwbaarheid van herinneringen. Het roept de vraag op hoeveel waarheden er passen binnen één verhaal, en hoeveel waarheid een lezer aankan.
Eén verhaal, twee perspectieven: dat is het uitgangspunt van de nieuwe roman van Roelof Smit. Die is fraai en tegelijk functioneel vormgegeven: het boek heeft twee voorkanten. Wie het eerste deel, het verhaal bezien vanuit het ene perspectief, uit heeft, draait het boek achterstevoren en begint aan het andere perspectief. Dat zou een cynicus nog weg kunnen zetten als een leuk gevonden gimmick - maar als het schrijven swingt en het verhaal overtuigt, beklijft een fraaie leeservaring. En het roept een vraag op over het lezen zélf: maakt het uit waar de lezer begint?
De dubbele waarheid draait om één nacht en twee levens, die van Ruben en Milan. Zij ontmoeten elkaar in een danscafé in Leiden en delen diezelfde nacht het bed. De herinnering aan de nacht krijgt in beide hoofden een andere gestalte. Volgens Milan is hij slachtoffer van verkrachting. Ruben meent dat hij de jongen die hem in het danscafé benaderde, een gunst heeft verleend. Hij voelt zich later slachtoffer van een lastercampagne. Ruben wordt via een omweg topmodel, terwijl Milan sinds die nacht slecht slaapt en geen dromen meer heeft: het is op z'n zachtst gezegd verwarrend als de wereld zich vergaapt aan je verkrachter.
Smit schetst twee werelden van onzekere, zoekende jongemannen. De een staakt zijn studie, de ander probeert zijn weg te vinden in het bikkelharde modellenbestaan, een wereld van schone schijn, druk, stapelbedden en smerige wc's. De lezer leest de druk - en voelt die. Dat begint al op de eerste pagina. 'Geboren worden is nog altijd de prestatie waarmee ik mijn vader het meest trots heb gemaakt', kleunt Smit er aan het begin van Rubens verhaal meteen in. Ruben groeit op onder de heerschappij van zijn vader: tussen de prachtige zinnen weerklinkt de pijn van een verknipte familie. 'Volgens mijn vader vullen mijn moeder en hij elkaar heel goed aan, en in zekere zin klopt dat. Zij cijfert zichzelf zo bekwaam weg dat je zelfs als je tegenover ze zit kunt vergeten dat ze bestaat.'
Ondanks alle onheil slaagt Smit er met zijn geestige schrijfstijl in het boek vaart mee te geven; hij schrijft het zware licht. Als de jonge Ruben gedesillusioneerd het ouderlijk huis verlaat, bijvoorbeeld, gaat hij 'fulltime aan de slag bij Oudt Leyden. Daar werd ik geacht de juiste pannenkoeken naar de juiste gasten te brengen, een verwachting die ik doorgaans waarmaakte.'
Zo kan het dat de ontmanteling van een huwelijk zich terloops voltrekt, op een onbewaakt ogenblik, tijdens een sigaret in de fietsenstalling, het stalen ros al in de hand. Daar krijgt Ruben te horen dat het huwelijk van zijn ouders slechts een rationele verstandhouding is. Zijn moeder blijft bij zijn vader ('een monster') omdat ze 'geen zin heeft in gedoe'. Van het huwelijk tot de modellenwereld: het boek is doorspekt met façades en schone schijn. Tegelijkertijd geven details uit het echte leven - Gamma, voetballer Jan Vertonghen, een kampioenschap van AZ, journaallezer Rik van de Westelaken - het boek de glans van echt.
De dubbele waarheid fascineert en zet aan tot nadenken. Wat als herinneringen vervagen, hoe betrouwbaar is je geheugen, kun je bouwen op het geheugen van een ander, en hoe feilbaar is je getuigenis? Zoals de vader van Milan het verwoordt: 'Het is gevaarlijk om op je hersenen te vertrouwen.'
****
Podium; 208 pagina's; € 20,99.
(drm)
il/pr/06 a
★★★½
Het idee is even simpel als origineel: twee perspectieven op één #MeToo-situatie. Of de lezer begint met de versie van de vermeende dader of met die van het slachtoffer, hangt af van de plek waar je het boek openslaat: 'De dubbele waarheid' heeft een dubbele cover. Als je de ene versie van de gebeurtenissen hebt gelezen, moet je het boek omdraaien en kun je aan de tegenstem beginnen. Dat het vrijwel overal overtuigt, komt niet alleen door die vorm. Roelof Smit schrijft korte hoofdstukken, die soms amper een pagina beslaan, en soepele zinnen. In de aanloop naar het drama klinken de vertellers luchtig, zonder oppervlakkig te worden, met een ondertoon van milde spot. Ná de onthulling nemen hun verhalen een wrange wending, zonder aan vaart in te boeten, en haast ongemerkt maakt de ironische bijklank plaats voor ernst en sentiment. Het knappe is dat de wrangheid vooral zit in wat Smit níét vertelt - wat hij de lezer zelf laat invullen. Bijvoorbeeld dat het slachtoffer, de intelligente, al te inschikkelijke student Milan, jaren na die ene nacht nogmaals wordt genegeerd tijdens de juridische nasleep. Hij toont de lompheid en de arrogantie van de vermeende dader, topmodel Ruben Staal, en de bij vlagen irritante onderdanigheid van Milan. En hij toont geloofwaardig aan dat schuld iets gruwelijk subtiels kan zijn, en twee tegengestelde verhalen grotendeels waar.
Drs. Madelon de Swart
Dat twee mannen die ooit een nacht met elkaar doorbrachten dat niet alleen heel anders beleefden maar ook heel anders in het leven staan, wordt letterlijk van twee kanten verteld. Eerst vertelt Ruben, zoon van twee Leidse hoogleraren, die hen teleurstelt als hij niet wil studeren maar dj wil worden en die dan wordt ontdekt als model en veel succes heeft. De mooie homoman heeft veel korte relaties en verdient veel geld. Opeens zoekt ene Milan, met wie hij ooit een onenightstand had, mét advocaat contact omdat hij zich vier jaar na dato, nu Ruben veel succes en geld heeft, verkracht voelt en genoegdoening eist. Daarna draai je het boek om en lees je het verhaal van Milan die alleen bij zijn vader opgroeide, in Leiden ging studeren en zijn nacht met Ruben heel anders beleefde. De Leidse auteur (1985) debuteerde in 2019 met de roman ‘Kerst in Essen’*. In deze originele tweede roman, actueel in het #Metoo tijdperk, kaart hij op boeiende en overtuigende wijze de vraag aan of er een absolute waarheid bestaat, of dat ieder wat hij of zij heeft meegemaakt op zijn/haar manier beleeft en interpreteert, waardoor er meerdere waarheden zouden kunnen zijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.