Weg met de stad ! Weg met het huwelijk ! : satiren III en VI
Decimus Junius Juvenalis
Decimus Junius Juvenalis (Auteur), Persius (Auteur), Piet Schrijvers (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Athenaeum-Polak en Van Gennep, 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OUDE TALEN : Latijn JUVE |
Patrick De Rynck
il/pr/10 a
'Juvenalis is zo fout als hij maar zijn kan. Hij schreeuwt zijn conservatieve moraal, misogynie, racisme en homohaat van de daken. Maar hij doet dat op een onvergetelijke manier. Wie in latere eeuwen satire schrijft, heeft hem als ideaal voor ogen.' Aldus in het jaar 2000 een zekere Ilja Leonard Pfeijffer, toen nog dichter, graecus en docent in Leiden. Pfeijffer vatte goed de recente communis opinio samen over de lang verguisde Romeinse topsatiricus, wiens grote thema in één zin samen te vatten is: het Rome van zijn tijd - zo rond 100 tot 130 na Christus, wanneer hij zijn zestien satiren schrijft - is één grote poel van verderf. Niemand respecteert nog de oude Romeinse zeden en hiërarchieën, het leven in de grootstad is voor 'gewone mensen' een onleefbaar zootje.
Omdat Juvenalis vaak als bron is gebruikt door historici van het dagelijkse leven, is hij mee verantwoordelijk voor het beeld van het decadente Rome van de keizertijd. Die historici vergaten voor het gemak dat we het hier over literatuur hebben.
Twee lijken
Vertaler Piet Schrijvers noemt Juvenalis een stand-upcomedian, en ook dat is niet ver bezijden de waarheid. Juvenalis doet zich voor als een verontwaardigde, grimmige humorist. De meeste satiren zijn eigenlijk een reeks van kleine vignetten, zoals het befaamde of beruchte zesde hekeldicht, waarin de dichter een aantal vrouwentypes de kwaadaardige revue laat passeren. Uiteraard is er niet één die deugt. Of neem de derde satire, ook bekend, waarin Juvenalis het onmogelijke stadsleven in Rome oproept. Met al die buitenlanders altijd…
Juvenalis' satiren zijn tirades van vilein geestige genretaferelen over Romeinse mistoestanden en schertsfiguren. Het is geen toeval dat hij nogal wat oneliners in zijn oeuvre heeft zitten, waaronder het overbekende 'mens sana in corpore sano'. Alsof na zo'n puntige afsluiter het applaus of de lach moest volgen. Het is ook geen toeval dat overdrijving en karikaturen - en omgekeerd: verkleining - Juvenalis' handelsmerk zijn, zoals bij ongeveer alle satirici en comedians, tot in onze dagen. En absurde situaties, dat natuurlijk ook: in satire vier komt de Romeinse ministerraad van keizer Domitianus samen om zich te beraden over de vraag wat er met een pas gevangen reuzentarbot moet gebeuren. Een van de aanwezigen is Crispinus, 'riekend naar zijn ochtendparfum, dat twee lijken overtreft in geur'. Ziedaar een typisch Juvenalisvers.
Waarschuwing
'Drammerige preken van een Stoa-zeloot. Waarom makkelijk doen als het moeilijk kan, is zijn credo.' Aldus nog eens de jonge Pfeijffer, maar nu over het werk van de tweede satiricus van wie Schrijvers in dit boek het oeuvre vertaalde, goed voor zes satiren, samen ongeveer 650 verzen. De rijk geboren Persius leefde in de tijd van keizer Nero en stierf al op z'n 28ste. Al tweeduizend jaar staat zijn werk bekend als duister, springerig door zijn beeldspraak en moeilijk te volgen. Vertaler Schrijvers noemt de meerstemmigheid van Persius' filosofisch getinte dialogen modern en dichter Piet Gerbrandy heeft het zelfs over 'zonder uitzondering sterke, expressieve regels'.
Waarschuwing. Pfeijffer, Schrijvers, Gerbrandy en schrijver dezes: aan het woord zijn vier classici. Vermoedelijk onderschatten zij het leesremmende, hoge soortelijke gewicht van Juvenalis' satiren. Die zijn per definitie ingebed in de Romeinse samenleving van de keizertijd en in de literaire usances van die tijd, met volop allusies op mythologische en historische figuren en toestanden. Juvenalis en ook Persius schreven en declameerden hun teksten voor Romes gecultiveerde upper class.
Schrijvers heeft de grote verdienste dat hij zijn lezers uitgebreid inlicht over de context, zoals in al zijn vertalingen. Hij schreef hier zeer lezenswaardige inleidingen op de satiren. Zijn voorgangster als Juvenalis-vertaler, Marietje d'Hane-Scheltema, deed dat nauwelijks. Schrijvers masseert al vertalend ook een aantal realia weg, een legitieme keuze. Maar het blijft, vrees ik, begrijpend lezen met horten en stoten. Waarbij je op elke bladzijde beloond wordt met raak geformuleerde pareltjes. Deze gaat over testamentenjagers: 'De weg van groot succes? Van een rijke oude vrouw haar vagina.'
Vertaald en toegelicht door Piet Schrijvers, Athenaeum-Polak & Van Gennep, 304 blz., 24,99 €.
E.A. Hemelrijk
Dit mooi uitgegeven boek bevat een nieuwe vertaling van de 16 satiren van de Romeinse dichters Juvenalis (ca. 55 - 130 na Chr.) gevolgd door de 6 satiren van de dichter Persius (34-62 na Chr.). De stekelige satiren van Juvenalis - met name zijn zesde satire over vrouwen - zijn beroemd en eerder (in 1984) vertaald door M. d'Hane Scheltema. De huidige vertaler, de Leidse em. hoogleraar Latijn Piet Schrijvers (bekend van zijn vertalingen van o.a. Vergilius, Horatius en Lucretius) biedt een fraaie en geheel nieuwe vertaling met veel verklarende voetnoten en twee inleidingen: over Juvenalis als 'stand-up comedian' en over de receptie van zijn werk. De dichter Persius is hier voor het eerst in het Nederlands vertaald. Zijn hekeldichten over het menselijk gedrag zijn beïnvloed door de Stoïsche filosofie en golden als 'moeilijk'. Schrijvers' metrische vertaling, inleiding en voetnoten maken een nieuwe waardering mogelijk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.