Voorbij de grenzen : een reis door een verborgen schrijversleven
Rudi Meulemans
Rudi Meulemans (Auteur)
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2020 |
VERDIEPING 3 : SIBERIË : REISVERHALEN : MEUL |
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : ENGELS 851.6 SACKVILLE-WEST |
Peter Jacobs
2/ei/15 m
'Jij leeft in een geheel eigen wereld.' Het klinkt als een clichéverwijt, maar Luc heeft gelijk. Zijn reisgezel en echtgenoot, de schrijver Rudi Meulemans, lijkt een gelukkig man die graag in hogere sferen vertoeft. Hij voelt zich in zijn nopjes nu hij in een vervlogen wereld van Engelse bohemiens, kunstenaars en edellieden ronddwaalt en daarover in zijn boek Een ander leven verslag kan doen. 'Ik stelde mij voor hoe deze mensen hadden geleefd. Nu ben ik hier. Ik sta in mijn fantasie.'
Net als in zijn schitterende vorige werk, Voorbij de grenzen, over de liefdesdriehoek van drie Amerikaanse kunstenaars in de vorige eeuw, staat in Een ander leven eigenlijk zijn fascinatie voor alternatieve, open relaties centraal. Hier worden ze verpersoonlijkt door de schrijfster en tuinfanaat Vita Sackville-West (1892-1962) en de diplomaat en politicus Harold Nicolson (1886-1968). Zij waren gelukkig getrouwd, kregen twee zonen, maar zij had ook relatief openlijk relaties met vrouwen, onder wie de schrijfster Virginia Woolf, en hij sliep met jongere mannen, zoals James Lees-Milne (1908-1997), die het derde hoofdpersonage in dit boek wordt. De minnaars van de ene waren of werden soms intieme vrienden van de andere.
'Ze doorbraken alle regels die aan een conventioneel huwelijk verbonden zijn en leverden daarmee het bewijs dat trouw, seksuele compatibiliteit en nabijheid geen basisvoorwaarden zijn voor een goed huwelijk', weet Meulemans. Het respect voor elkaar, de rust en de ruimte die ze elkaar gunden, de bewondering die ze voor elkaar hadden en de gedeelde interesses hielden de band, ondanks stormachtige episodes, intact.
National Trust
Meulemans ontdekt dat het duo dat hem zo mateloos boeit, in augustus 1947 een studiereis voor de National Trust for Places of Historic Interest or National Beauty door Zuidwest-Engeland maakte. Vita zat aan het stuur van haar Buick, Harold achterin. Naast de chauffeur had James Lees-Milne plaatsgenomen; Jim werkte als architectuurhistoricus voor de Trust. Ze reden van landhuis naar kasteel om wandtapijten en familieportretten te bewonderen, gevels en interieurs te keuren, bibliotheken te besnuffelen, van tuinen te genieten, te adviseren over restauratie - kortom, op zoek naar erfgoed dat de National Trust kon beheren.
Vita was de geknipte persoon voor de opdracht; zij kende de kwetsbaarheid van het verleden. Zij had een levenslange obsessie met het bewaren van Knole, het enorme, eeuwenoude landhuis van haar adellijke voorvaderen in Kent, dat ze als vrouw niet had kunnen erven. Dat verlies heeft ze nooit verteerd, zelfs al gaf haar geliefde Virginia Woolf Vita's familiegeschiedenis in 1928 een nieuw leven in de exuberante 'biografie' Orlando.
De erfgoedreis, die 'zoektocht naar de overgebleven schoonheid', zeventig jaar later overdoen is een prachtig idee. Het leverde toen al 'een beeld van het leven in Groot-Brittannië zoals het waarschijnlijk nooit was, maar zoals sommigen graag wilden geloven dat het altijd zou blijven'. In die sfeer van onwerkelijkheid en nostalgie baadt ook Meulemans' tocht. Hij beschrijft alles uitvoerig in korte, bijna kale zinnen, maar toch in rijk detail, een beetje zoals in een degelijke ouderwetse reisgids, en hij koppelt de avonturen van het trio aan wat hij vandaag ziet en beleeft. Hij schuwt daarbij zelfs het cliché 'pittoresk' niet. Sommige huisbezoeken lijken wel aanzetten voor scenario's voor Downton Abbey of beschrijvingen van plaatsen delict in Midsomer Murders.
Upper class
De schrijver heeft ook oog voor de vaak excentrieke bewoners van het erfgoed, die uit alle geledingen van de upper class komen. Hij heeft zelfs een schaamteloos beate bewondering voor menig Lordship; voor de achttiende graaf van Pembroke valt hij net niet in zwijm.
Toch wringt er iets. Al snel heb je het gevoel dat er wat aan de hand is met Luc. In de schaarse signalen die we van hem opvangen, lijkt de man een lege doos, een echoput. Er hangt een zweem van oppervlakkigheid over hem en hij vertoont kopieergedrag. Hij heeft de herinnering aan de reis en het werk aan het boek verknoeid, moet de schrijver uiteindelijk toegeven. Terug in Brussel heeft Luc Rudi immers bruusk verlaten. De man die hem ooit trots publiekelijk graag zijn husband noemde, heeft een ander - een Engelsman, tijdens de reis opgepikt via Grindr, nota bene. Datingapps en Downton Abbey, die combinatie vloekt.
De schrijver is er dus niet in geslaagd van zijn huwelijk een Vita-en-Harold-verbintenis te maken. Het stemt hem bitter, duwt hem in een depressie. De openhartigheid die hij in het boek aan de dag legt, siert hem, maar of dat ook helend werkt, weet ik niet. De 'we' is sowieso weer 'ik' geworden.
Voorbij de grenzen was misschien verrassender en spannender, maar Een ander leven bewijst dat Rudi Meulemans zich behalve theatermaker ook definitief schrijver van eigenzinnige kwaliteitsnon-fictie mag noemen. Benieuwd naar wat hij voor een volgende boek uit de archiefkast haalt.
De Bezige Bij, 336 blz., 24,99 €.
Dr. Nelleke Manneke
Beschrijving van een tocht in 2017 langs landgoederen in zuidwest-Engeland op basis van een historische reis. Wanneer de auteur (1963) tijdens zijn huwelijksreis verblijft in een Engels landhuis, ontdekt hij een portret van James Lees-Milne, secretaris van de National Trust, opgericht rond 1900 ter bescherming van historisch erfgoed. Nieuwsgierig geworden ontdekt hij dat de secretaris vele landgoederen heeft gered en in 1947 een elfdaagse inspectietocht heeft gemaakt met het vrijdenkende echtpaar Vita Sackville-West en Harold Nicolson. Samen met zijn echtgenoot maakt hij dezelfde tocht met de dagboeken van Lees-Milne als leidraad. Na een introductie van de hoofdpersonen volgt een verslag van de historische en hedendaagse reis met beschrijvingen van de landgoederen en hun soms zeer markante bewoners, opgevoed binnen het voor de Engelse upperclass typerende superioriteitsgevoel. Daarnaast is het een persoonlijk relaas van de relatie tussen de auteur en zijn man. Met eindnoten, illustraties, kleurenkatern en bibliografie. Het ontbreken van afbeeldingen van de huizen is een bewuste keuze.
Marnix Verplancke
2/ei/16 m
Een jaar of vijf geleden trouwde Rudi Meulemans met Luc, de man aan wie hij al anderhalf decennium zijn hart had verpand. Ze gingen op huwelijksreis naar Zuid-Engeland en kwamen in Gunby Hall terecht, een pareltje dat er alleen nog staat omdat het eigendom is van de National Trust. Meer bepaald een man had het gered, las Meulemans in het gidsje dat hij bij de entree had meegenomen, James Lees-Milne. Deze secretaris van de Trust had tijdens de Tweede Wereldoorlog de Britse legertop ervan kunnen overtuigen dat de landingsbaan die net op de plek waar Gunby Hall stond zou komen, misschien ook wel wat verderop kon worden aangelegd. Een mooie man, dacht Meulemans, terwijl hij de foto van Lees-Milne bekeek die discreet op een tafeltje in de hoek van de mooiste kamer stond; over hem zou hij wel meer willen weten.
Eenmaal terug thuis in Brussel, ging hij op onderzoek uit en ontdekte hij dat Lees-Milne niet alleen zijn hele carrière landhuizen had gered, maar dat hij ook de auteur was van de tweedelige biografie van Harold Nicolson waar hij zo van had genoten. Dus speurde hij verder en kreeg een idee. In augustus 1947 maakten Lees-Milne, Nicolson en diens vrouw Vita Sackville-West een elf dagen durende reis door Zuidwest- Engeland, waarbij ze niets anders deden dan landhuizen en tuinen bezoeken en genieten van hun schoonheid. Want over een ding waren de drie het eens: dat de oorlog een einde had gemaakt aan een leven gevuld met boeken, kunst, goed eten en drinken en voldoende personeel. Voortaan zou het socialisme het overnemen en zou het land een grote supermarkt worden, waarbij schoonheid en elegantie op de schop zouden gaan. Die reis, besloot Meulemans, zou hij met zijn man overdoen. Ze zouden dezelfde plekken bezoeken, in dezelfde hotels slapen en in dezelfde restaurants eten. En als het even kon zouden ze ook dezelfde melancholie voelen. En dus vertrokken ze aan de vooravond van het Brexitreferendum opnieuw naar Engeland.
James Lees-Milne kwam uit de landelijke lower upper class, maar wilde in feite een stapje hoger zetten. In Oxford, tussen de Bright Young Things waarover Evelyn Waugh, Anthony Powell en Henry Green zo flamboyant schreven, bloeide hij op. Hij reciteerde er de poëzie van Vita Sackville-West en beleefde zelfs een korte liaison met John Gielgud.
Harold Nicolson stamde uit een notoire diplomatenfamilie. Het was logisch dat hij zelf ook die weg op zou gaan. En dat deed hij. Op het einde van de Eerste Wereldoorlog was hij bijvoorbeeld raadgever van de Britse premier Lloyd George tijdens de vredesgesprekken met Duitsland, en hij had slechte voorgevoelens bij de vernedering die vooral de Fransen Duitsland wilden opleggen. Hier komt opnieuw oorlog van, schreef hij aan zijn vrouw Vita Sackville-West, met wie hij vijf jaar eerder getrouwd was, tot wanhoop van haar familie, die Harold beneden hun stand vonden. Vita behoorde immers tot de upper upper class. Ze werd geboren op Knole, een van de grootste en rijkste kastelen van Engeland, dat ze na de dood van haar ouders naar haar neef zag gaan omdat ze als vrouw de titel en het bijbehorende landgoed niet kon erven. Ze werd dichteres, romancier, een opmerkelijke figuur aan de rand van de Bloomsbury groep en het hoofdpersonage in Virginia Woolfs 'Orlando'. Want Vita en Virginia waren jarenlang geliefden. Toen Vita en Harold in 1913 trouwden, wisten ze van elkaar dat ze wat seks betrof mensen van hun eigen geslacht verkozen, maar dat ze op intellectueel niveau elkaar nooit zouden bedriegen. En dat bleef zo, tot Vita's dood bijna een halve eeuw later.
Met Lees-Milne's dagboeken in de hand reisden Meulemans en zijn man het drietal achterna, wat leidt tot de soms toch ietwat obligatoir aanvoelende beschrijving van een twintigtal landgoederen. Als lezer moet je er je laptop bijhouden, want het helpt wel om die kastelen ook even echt te zien. Maar om al die stenen en bloemperken is het Meulemans uiteindelijk niet te doen. Waar hij echt naar op zoek is, is een remedie tegen de pijn veroorzaakt door de vergankelijkheid van de tijd. De autotrip van Jim, Harold en Vita, zoals hij zijn voorgangers noemt, was in feite een elf dagen durend afscheid van een wereld en een filosofie waar ook hij aan verknocht is. Waarom landhuizen beschermen terwijl zoveel mensen honger lijden, kreeg de National Trust vlak na de oorlog het verwijt. Jim, Harold en Vita vonden het ronduit domme kritiek, want die huizen toonden een verleden dat ook in de toekomst belangrijk zou zijn. Plaats daar maar eens een zak aardappelen tegenover. Alleen de schoonheid kon troost bieden.
Net zoals in zijn vorige boek, 'Voorbij de grenzen', waarin hij op zoek ging naar de Amerikaanse cultschrijver Glenway Wescott en die zelfs een beetje werd, merk je dat Meulemans zich ook hier sterk identificeert met zijn personages. Ook hij vindt de hedendaagse wereld teleurstellen en zoekt liever troost in de schoonheid. In het derde deel van 'Een ander leven', het deel ook waarin het boek zijn magistrale finale kent, wordt dit echt bijzonder precair.
Nog maar pas terug uit Engeland zegt Luc immers dat hij tijdens hun trip op slag verliefd is geworden op een andere man, dat hij hem opgezocht heeft en dat hij Meulemans voor hem wil verlaten. Maandenlang lijkt niets hem nog te kunnen troosten. Omdat Luc hem verlaten heeft voor een Engelsman, is ook zijn geliefde Engeland bezoedeld. Hij kan geen Engelse boeken meer lezen en geen Engelse films meer zien, maar toch moet hij terug, voor zijn boek. En het is daar dat hij opeens een nieuw verband ziet tussen zijn personages en hemzelf. Zij schreven omdat ze hun verdriet trachtten te temmen, omdat ze geboren waren in een snel veranderende tijd die hen uitrangeerde. Net zo, beseft hij, schreef hij 'Een ander leven' om zijn liefdesverdriet te temmen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.