Geest komt op
Isabella Hammad
Isabella Hammad (Auteur), Gerda Baardman (Vertaler), Jan de Nijs (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo|Anthos, © 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : HAMM |
Naar gegevens van J. Hodenius
Overtuigende, semi-autobiografische historische debuutroman. De Engelse auteur fictionaliseert hierin het leven van haar charismatische Palestijnse overgrootvader Midhat Kamal tegen het decor van het einde van het Ottomaanse Rijk, het Midden-Oostelijk mandaatschap van Engeland en Frankrijk en het opkomend Syrisch en Palestijns nationalisme (inclusief lijst met sleutelmomenten). Kamal studeert vanaf 1914 in Montpellier en Parijs, ontdekt de liefde van zijn leven in de Franse Jeanette en het overheersend racisme. Na ontdekking van zijn te vrijzinnige leefstijl door zijn vader keert hij na de Eerste Wereldoorlog terug naar Nablus. Hij wordt als eeuwige buitenstaander getuige van (de verdeeldheid binnen) de nationalistische strijd, culminerend in de Arabisch-Palestijnse opstand tegen de Britten en de Joodse immigratie (1936-1939). Psychologisch, historisch en compositorisch fijn geconstrueerde roman, samen met zijn knappe verweving van het persoonlijke met het politieke geschikt voor fans van de negentiende-eeuwse realistische roman en geïnteresseerden in het Israëlisch-Palestijns conflict.
Anna Krijger
ru/eb/15 f
Cartoonist Karl Sharro deelde eind januari op Twitter een kaartje van het Midden-Oosten met stippellijntjes waarlangs er geknipt kan worden. De tekst: How the West sees the Middle East. Aanleiding was het 'vredesplan' van Trump om Israël en de Palestijnse gebieden van nieuwe grenzen te voorzien, geheel naar Israëlische wens. Sharro raakte een snaar: opgeknipt en herverdeeld worden is al eeuwen het lot van het Midden-Oosten.
Hoewel de lijvige debuutroman 'De Parijzenaar' van de Brits-Palestijnse auteur Isabella Hammad is gebaseerd op het leven van haar overgrootvader, zo'n honderd jaar geleden, is de achtergrond waartegen de vertelling zich afspeelt bijzonder urgent. Nadat de Britten in 1918 de Ottomanen hebben verslagen, hoort Midhat Kamal twee jaar later dat emir Faisal de koning van Syrië is geworden. Zijn eerste vraag: staat er ook bij waar Syrië ligt? Wordt hier Groot-Syrië bedoeld, een historische regio die ook Libanon, Palestina en Jordanië omvat? Is Faisal ook zíjn koning? Net als de Palestijnen van nu weet Midhat niet waar hij aan toe is.
De jonge Midhat mag zijn geboorteplaats Nablus verruilen voor het Franse Montpellier om medicijnen te gaan studeren. Hij verblijft bij de antropoloog Frédéric Molineu en diens dochter Jeanette thuis. Midhat en Jeanette zijn beiden enig kind van een jong overleden moeder en dat schept een band. Zijn moeder stierf aan tuberculose, die van haar benam zichzelf het leven wegens 'hysterie' - in het verlichte Europa waren vrouwen nog niet zo veel beter af dan in de Arabische wereld. De vriendschap mondt uit in een eerste en beslissende liefde.
Eenmaal terug in Palestina is iedereen, ook geestelijken en ouderen van dagen, druk met politiek en al dan niet gewapend verzet tegen de Britten. Behalve Midhat zelf dan, die volledig in beslag wordt genomen door zijn eigen beslommeringen. De overige personages komen er in hun ontwikkeling wat bekaaid van af - oma blijft zeshonderd pagina's lang bezorgd en streng - maar de rebelse pleaser en sensitieve rokkenjager Midhat draagt het verhaal met gemak. De tweestrijd tussen zijn eigen geluk en de dringende wensen van zijn autoritaire vader is aangrijpend.
De geschiedenis van een bemiddelde familie tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog, de Britse overheersing en de Arabische onafhankelijkheidsstrijd: wie enigszins bekend is met de Arabische literatuur ziet gelijkenis met de beroemde Cairotrilogie van de Egyptische schrijver en Nobelprijswinnaar Naguib Mahfouz (1911-2006). Het werk van Mahfouz werd sterk gekleurd door zijn maatschappijkritiek en zijn keuzes voor precaire thematiek als seksualiteit en religie. Nu is Hammad niet controversieel te noemen, maar ze raakt wel degelijk gevoeligheden en pijnpunten.
Zo is er de omgang tussen Midhat en zijn Franse vrienden en kennissen. De intelligente jongeman ging naar school in het kosmopolitische Constantinopel en spreekt zijn talen. Toch wordt hij niet voor vol aangezien. Midhat wordt, in zijn bijzijn, 'onze Arabier' of 'de Turk' genoemd. Er zijn beledigingen vermomd als complimenten, in de sfeer van "wat spreek je goed Frans voor een buitenlander".
Dan komt Midhat erachter dat zijn gastheer hem vanuit een antropologisch motief bestudeert en daar aantekeningen van bijhoudt. Bij het avondeten confronteert Midhat hem.
"Denkt u dat ik niet, dat ik geen bescháving heb?"
"Ik had je natuurlijk om toestemming moeten vragen, dat zie ik nu duidelijk in..."
"Denkt u dat ik geen beschaving heb?"
"Nee! Hemel, nee, integendeel, Midhat, ik werd juist geïnspireerd door je aanwezigheid, je elegantie, je... menselijkheid..."
"Mijn menselijkheid?"
'(...)'
Even later verlaat Midhat verbijsterd over het dedain van zijn gastheer het vertrek .
Wanneer Midhat vervolgens na jaren van afwezigheid terugkeert naar de stoffige zeepstad Nablus, krijgt hij daar de bijnaam 'De Parijzenaar'. Met zijn Franse kleding en maniertjes is hij thuis opnieuw de vreemde eend in de bijt.
Verwacht niet te veel bombarie: Hammads schrijfstijl is prettig kalm en weloverwogen. Ze neemt de tijd om de Arabieren te laten discussiëren, bijvoorbeeld over de impact van zionistisch-Joodse migratie naar Palestina. Ze laat ogenschijnlijk minder belangrijke personages het verhaal rustig een heel andere kant op sturen. En in datzelfde tempo beschrijft ze hoe Midhat en zijn tijdgenoten voor de belangrijkste boodschappen (over De Liefde) volledig afhankelijk zijn van de inefficiënte telegraaf of posterijen. Voor de 21ste-eeuwse lezer, die al onrustig wordt als hij niet binnen tien minuten een reactie op een whatsappberichtje heeft, is het niets minder dan een kwelling.
De prachtige uitgave van het boek doet het werk van Hammad eer aan: 'De Parijzenaar' bevat een kaart, een lijst met de personages, een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in de ontwikkeling van de Palestijnse en Syrische nationalistische bewegingen en een verklarende woordenlijst Arabisch-Nederlands. Vooral dat laatste is geen overbodige luxe: Hammad laat haar personages veel lokale termen en uitdrukkingen gebruiken.
Het boek eindigt aan het begin van de jaren dertig, wanneer de confrontaties tussen Arabische en Joodse inwoners van Palestina in hevigheid toenemen. De wetenschap dat de politieke situatie in de regio in de decennia daarna niet verbetert - om over onze vooringenomenheid tegenover haar inwoners maar te zwijgen - is triest. Laat de literatuur die hier mede uit voortkomt, zoals dit indrukwekkende debuut, ons een troost zijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.