Lichte jaren
Elizabeth Jane Howard
Elizabeth Jane Howard (Auteur), Hilary Mantel (Inleider), Inge Kok (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, © 2020 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : HOWA |
Drs. P.W.A. Stuurman
In 1950 kijkt Antonia, getrouwd met Conrad Fleming, vooruit naar aanleiding van de verloving van zoon Julian met een smaak- en kraakloos huwelijk in het verschiet, en de zwangerschap van dochter Deirdre die met een ander dan de verwekker denkt te gaan trouwen. In de vier volgende gedeelten kijkt Antonia terug op periodes in haar leven, die uitliepen op haar eigen huwelijk met Conrad. 1942, 1937, 1927, 1926 – in die achteruitkijkspiegel kan alles begrepen worden wat nu als onveranderlijke feiten doorleefd moet worden – The Long View. Met microscopische precisie, ondanks die verstrekkende blik, worden sociale en natuurlijke omgeving en gebeurtenissen beschouwd en door de woordkeus en verhaalstructuur voorzien van commentaar, geestig en ook vaak naargeestig. De terugblik verklaart veel, en is niet mals en niet mild. Hilary Mantel, auteur van historische fictie, verklaart zich schatplichtig aan Howard, die zelf soms aan Jane Austen doet denken. De auteur (1923-2014) put uit haar eigen aangevochten leven, waarin ze na de scheiding van haar derde man, Kingsley Amis, veel succes verwierf met haar familiegeschiedenis in vijf delen ‘De Cazalets’ (1990-1995). Een musthave voor de doorzetter.
Laura Van Baars
rt/aa/28 m
Mortification' is zo'n beeldschoon Engels woord dat in het Nederlands geen gelijkwaardige vertaling heeft. 'Diepe vernedering' komt nog enigszins in de buurt, maar dan hoort er ook nog zoiets bij als je doodschamen. Zo erg, dat je in een staat van verdoving belandt: gedachten razen door je hoofd, maar je wilt die anderzijds ook niet toelaten om niet wanhopig te worden. Geen gemakkelijk te omschrijven emotie, maar voor de Britse schrijfster Elizabeth Jane Howard (1923-2014) lijkt die staat van mortification geen geheimen te hebben: haar prachtige 'Welbeschouwd' uit 1956 drijft erop.
Deze net vertaalde tweede roman van de auteur van de populaire 'De Cazalets'-serie schetst een gitzwart beeld van het huwelijkse leven tussen 1926 en 1950 in de Britse 'betere kringen'. Howard was de beste student van het huwelijk van haar eigen ouders (die ook de basis vormen voor de De Cazalets), en had zelf al een huwelijk en vele relaties achter de rug toen ze op haar 33ste na vijf jaar trage arbeid 'The Long View' publiceerde.
Dat een vrouw uiteindelijk afgedankt wordt, na al eindeloos bedrogen te zijn, is de leidraad van dit boek. Howard begint het verhaal dan ook met het moment dat Conrad Fleming zijn 43-jarige echtgenote Antonia na het verlovingsdiner van hun zoon vertelt dat hij haar gaat verlaten. Daar zit ze dan, tussen de halflege koffiekopjes en cognacglazen: "Haar geest bleef even roerloos als haar lichaam: klaar voor een of andere beweging die voor haar gevoel beheerst en overdacht moest zijn als ze niet ten onder wilde gaan."
Het is de laatste mijlpaal van de neergang van het huwelijk van de Flemings. Wat Antonia daar roerloos bij het dovende haardvuur gezeten het meest vreest is 'het skelet van misschien nog vijfentwintig jaar te gaan waarop ze wat weefsel van haar leven moest enten', haar toekomst alleen.
Het is een goed opgebouwde scène, de opmaat voor de emotionele uitputtingsslag die de Flemings in het verloop van het boek leveren. Howard sleept je mee in scherpe dialogen en lange, meanderende zinnen waarin altijd fijnzinnige en geestige wijsheden schuilen. Zoals haar opmerkzaamheid over de gesprekken op dat obligate verlovingsfeestje, waar geen 'sprake (is) ... van voldoende nieuwsgierigheid of informatie om echte belangstelling te wekken'.
Maar de grootste vondst van dit boek is dat het Howard helemaal niet gaat om hoe Antonia de jaren zonder Conrad gaat doorkomen, maar om hoe het zo ver heeft kunnen komen. In vijf delen gaat ze van het jaar van de scheiding, 1950, terug naar 1926, het jaar van hun ontmoeting. De breuk hangt als een zwaard van Damocles boven alle eerdere fases van hun liefde. Het portret van dit huwelijk wordt steeds kleurrijker naarmate het dieper teruggaat in de tijd, en in een vroegere fase verkeert. Dat geeft een soms adembenemende spanning.
De cynische estheet Conrad krijgt gaandeweg zijn zachte kanten, al is het huwelijk vanaf het begin ongelijkwaardig. Als Antonia en Conrad elkaar ontmoeten, is zij een jonge vrouw die haar grootste schoonheid in zijn ogen nog niet heeft bereikt. Hij snakt ernaar getuige te zijn van het rijpingsproces van haar lichaam, schitterende ogen en goed geproportioneerde bottenstructuur. Als een Pygmalion kleedt hij haar, wast hij haar en boetseert hij haar. Hij voelt - ook als hij zijn aandacht voor haar verliest - haar afhankelijkheid van hem. Dat benauwt hem niet, het schept juist hun band.
Maar tegen cynisme is geen kruid gewassen. Howard droeg de roman op aan de minnaar die haar inspireerde tot Conrad, de Londense bankier en kunstmecenas E. M. Behrens. Een van de wrangste scènes is als Antonia en Conrad enkele jaren voor de oorlog met hun kinderen op vakantie zijn in Zuid-Frankrijk. Conrad, verliefd op een ander, besluit vroegtijdig alleen naar Parijs te gaan. Antonia brengt hem teleurgesteld naar het vliegveld in Marseille, waar ze een wat morsige kennis ontmoeten, een zeeman. Ten overstaan van deze Thompson kust Conrad haar niet ten afscheid als Antonia haar gezicht naar hem opheft. "Hij zei alleen: 'Veel plezier', liet zijn hand vallen en liep de deur door..."
Een curieuze vernedering. Wat volgt is een mortified Antonia die in de auto terug naar de haven een beleefd gesprek gaande houdt met Thompson. Een gesprek dat hen uiteindelijk in een luxe hotelkamer doet belanden. Had Conrad dit voorzien? Stuurde hij zelfs aan op een kortstondige romance met deze man die geen wezenlijke bedreiging voor hem vormde? Zelfs in haar eigen overspel krijgt Antonia dan de hoorns op.
Stap voor stap voert Howard de regie. Ze schreef traag aan dit boek, vijf jaar lang maar zo'n 300 woorden per dag. Die behoedzaamheid lees je af, want hoe goed de serie van 'De Cazalets' ook is als panaroma op een veranderende tijd, 'Welbeschouwd' is psychologisch veel verfijnder. De lijdelijkheid van Antonia is een puzzel die langzaam in elkaar gelegd wordt. In de puzzel van Conrads cynisme blijven gelukkig stukjes ontbreken. Het is een wonder van perfecte opbouw, ijzersterk waarnemingsvermogen en overtuigde, maar onverbiddelijke techniek, betoogt Hilary Mantel in het voorwoord bij dit boek. Er is geen roman die zij in haar schrijfcursussen zo vaak aanbeveelt als 'Welbeschouwd' :'deconstrueer het, en leer ervan'.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.