De lange weg naar huis : over een vader, een zoon en de paling
Patrik Svensson (Auteur), Geri De Boer (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Thomas Rap, 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : SVEN |
Besprekingen
Jongensdroom aan de haak geslagen
Marnix Verplancke
em/ec/14 d
Eén keer in zijn leven, wanneer hij tussen de 15 en 30 jaar oud is, voelt een Europese paling de behoefte om zich voort te planten. Hij verlaat dan de paar honderd vierkante meter zoetwater waar hij al die tijd geleefd heeft en zet koers naar zee. Van geelbruin verandert hij in zilverzwart, zijn vinnen groeien, zijn ogen worden groter en zijn spijsverteringsstelsel lost gewoon op. Voortaan zal hij alleen nog op zijn vetreserves teren, terwijl zijn lange lijf voor het eerst volstroomt met kuit of hom.
Hij zwemt wel vijftig kilometer per dag, soms meer dan een kilometer diep, naar de plaats waar hij ooit als een kleine larve uit een eitje kroop, in de Sargassozee, even ten noorden van Cuba en ten oosten van de VS. Zo'n 7.000 kilometer zal hij afleggen voor hij zich van een nageslacht verzekert, om meteen daarna te sterven.
Over die lange weg naar huis schreef de Zweed Patrik Svensson een bijzonder geslaagd boek. Hij doet meer dan alleen maar focussen op het leven van wat ongetwijfeld een van de meest mysterieuze dieren op aarde is, maar koppelt er ook een persoonlijk verhaal aan.
Toen hij nog een kind was, nam zijn vader hem regelmatig mee om paling te vangen. Ze stonden dan om vijf uur op, laadden hun hengels en aas in reden naar een meertje. Daar gooiden ze hun haken het water in, keken hoe de lijnen strak gingen staan en vertelden over de paling die ze eerder al vingen en de paling die ze samen ooit nog hoopten te vangen.
Die paling, aldus Svensson, schiep een band tussen vader en zoon. Het vissen erop dan, want wat het eten ervan betreft verschilden vader en zoon grondig van mening. De kleine Patrik vond het in feite maar een smerig ding, zo'n naar wild en modder smakende paling, terwijl vader er maar niet genoeg van kreeg. 'Hij at hem met zijn handen,' schrijft Svensson, 'kloof de graat schoon en likte het vet van zijn vingers. 'Lekker vettig', zei hij - al klonk dat in zijn dialect van Skåne eerder als 'vunzig'.'
De lange weg naar huis puilt uit van de tot de verbeelding sprekende verhalen. Aristoteles dacht een eeuw of vier voor Christus dat de paling spontaan ontstond in een modderplas. Hij had er immers al een paar opengesneden en van voortplantingsorganen was geen sprake. Spontane generatie bestond niet, wist men wat later, maar hoe die vis het dan wel aan boord legde, bleef toch nog een paar millennia een mysterie. Tot er in 1777 voor het eerst een paling gevangen werd met eitjes in het lijf.
Waar vrouwelijke eitjes zijn, kunnen mannelijke testikels niet ontbreken, dacht men. Er werd een heuse speurtocht opgezet, waaraan de 19-jarige medicijnenstudent Sigmund Freud in 1876 gretig meedeed. Tevergeefs trouwens.
En ook vandaag weten we nog niet alles. Zo zijn er bijvoorbeeld nog nooit parende palingen gezien, of pas bevruchte eitjes. Om het helemaal te gek te maken is er in heel die Sargassozee zelfs nog nooit een paling waargenomen. En toch moet die er zijn, aangezien de kleinste larven alleen daar voorkomen.
Voor zo lang dat nog duurt, natuurlijk, want de kans is groot dat de Europese paling de nieuwe dodo wordt. Al sinds de achttiende eeuw boert de populatie achteruit en de laatste jaren gaat dat steeds sneller. Vergeleken met 1970 zwemt tegenwoordig nog maar een twintigste van het aantal glasalen of piepjonge palinkjes onze rivieren op. De vissen zijn ziek, zitten vol insecticiden en kunnen door de bouw van sluizen en waterkrachtcentrales steeds moeilijker een geschikte leefomgeving vinden.
Die ochtenden en avonden aan de rivier waren voor Patriks vader een compensatie voor iets wat hij zelf nooit had meegemaakt, ontdekt Svensson al schrijvende. In feite had hij ook die zoon willen zijn die met zijn vader aan de waterkant zat, net als wij, de lezers van zijn boek trouwens.
Svensson raakt daar de reden waarom dit boek zo aanspreekt. Dit is meer dan het verhaal van een vader en zijn zoon, of van een vis die om god weet welke reden alleen aan de andere kant van de wereldbol kuit wil schieten. De lange weg naar huis gaat over vragen die we ons allemaal stellen. Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? En waar ga ik naartoe?
Dat zijn geen op zich staande vragen, toont Svensson, want net als die paling die opeens de drang voelt om zich voort te planten en daarom een reis aanvat naar die verre Sargassozee, weet je als mens ook pas waar je naartoe gaat wanneer je weet waar je vandaan komt.
253 p., 19,99 euro. Vertaald door Geri de Boer.
Els Willems
Een bijzonder debuut van een Zweedse journalist (1972): een mix van jeugdherinneringen en een natuurhistorische verhandeling over de mysterieuze paling. Als kind ging de schrijver vaak palingvissen met zijn vader in Zuid-Zweden. Zijn liefde voor de natuur werd hem op een onsentimentele manier met de paplepel ingegoten. Langzaam maar zeker groeide ook de nieuwsgierigheid naar dit intrigerende wezen dat voor zoveel wetenschappers ongrijpbaar bleek. Onder anderen Freud hield zich in zijn jonge jaren bezig met de paling en zijn voortplanting. De natuurvorser Schmidt ontdekte dat de paling zich ‘waarschijnlijk’ voortplant in de Sargassozee, na een lange, uitputtende reis. Waar overigens nooit een parende, dode of zelfs levende paling is aangetroffen. Alles is interessant aan deze vis, evenals de mensen die hem probeerden te duiden en te vangen. Een geweldig boeiend literair boek met fascinerende, historische weetjes. Het is tegelijkertijd een ontroerend persoonlijk relaas in de trant van 'De h is van havik' van Helen Macdonald (2015)* en 'Tot in de hemel' van Richard Powers (2018)**. Met bronnenoverzicht.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.