In koelen bloede : het ware verhaal van een meervoudige moord en zijn gevolgen
Truman Capote
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : THAR |
Jelmer Soes
Net als in eerder werk van de alom geprezen auteur Maarten ’t Hart (1944) spelen ook in deze roman geloof, de Bijbel en klassieke muziek een grote rol. Hoofdpersoon Gabriel Pottjewijd, een Groningse orgelstemmer, moet voor een klus naar een Zuid-Hollands havenstadje. Aldaar botst hij al snel met de plaatselijke bevolking: er is wantrouwen, miscommunicatie, er zijn twisten over de Bijbel en de kerk, en hun dagelijkse lawaai maakt zijn stemwerk onmogelijk, waardoor hij dat noodgedwongen naar de nacht verplaatst. Wat ook al snel kwaad bloed zet bij met name de lokale mannen – zelfs uitmondend in de bizarre ontknoping van deze roman – is zijn opbloeiende contact met de Braziliaanse weduwe Gracinha. Haar dochter wordt in de gemeenschap gezien als een raar, verstandelijk gehandicapt meisje, maar Pottjewijd ziet in haar juist de briljante assistente bij zijn lastige werk aan het orgel. Deze eigenzinnige liefdesroman te midden van een beklemmende (geloofs)gemeenschap is een prettig leesbare toevoeging aan het rijke oeuvre van ‘t Hart.
Rob Schouten
us/ug/31 a
Ik heb altijd meer gehouden van de essayist Maarten 't Hart met zijn ongezouten meningen, dan van de romancier Maarten 't Hart die zijn hoofdpersonen vaak met diezelfde opmerkelijke levensinstelling uitmonstert. Om een of andere reden komen zulke uitgesproken romanpersonages niet helemaal waarschijnlijk over. Ook Gabriel Pottjewijd, in 't Harts jongste roman 'De nachtstemmer', verschenen om zijn vijfenzeventigste verjaardag luister bij te zetten, is er zo een. De orgelstemmer uit Heiligerlee moet een Garrels-orgel gaan stemmen in een Zuid-Hollands stadje (waarin men Maassluis vermoedt), alwaar hij een ravissante Braziliaanse schone ontmoet, die hem ernstig van de wijs brengt. Hij lijkt sprekend op 't Hart zelf.
Pottjewijd is een uitgesproken nerd, saai en niet sexy, zoals de op pianiste Martha Argerich gelijkende vamp Gracinha niet nalaat op te merken, maar hij is goed voor haar zwijgzame dochter Lanna, die hem assisteert met het orgelstemmen, en zo komen de twee toch nader tot elkaar. Gaby, zoals hij zichzelf laat noemen, mag dan een eenvoudige orgelstemmer zijn met een mulodiploma, zijn gedachtenwereld is er niet minder om. Bij alles wat hij doet schieten hem psalmen of zelfs liederen van Johannes de Heer te binnen, hij weet het ene na het andere citaat uit de wereldliteratuur voort te brengen, als hij een kat hoort janken doet dat hem uit een passage uit Strawinsky's 'Apollon Musagete' denken, slaapt hij slecht dan zingt de aria 'O sleep why don't you leave' uit de opera Semele van Händel (zoals 't Hart niet nalaat het precies te benoemen) door zijn hoofd. Voorts is hij een bijbelvaste godloochenaar, geheel in de trant van 't Hart zelf. Hij is kortom een sociaal-culturele witte raaf.
Ooit vroeg een criticus zich naar aanleiding van Vestdijks 'Het genadeschot' af of een buschauffeur zoals Vestdijks protagonist, wel zoveel culturele bagage kon hebben. Het lijkt wel of Maarten 't Hart op die retorische vraag omtrent sociaal-culturele clichés antwoordt met een krachtig: jazeker!
Ook het contrast tussen de hoog ontwikkelde nerd Pottjewijd en de Xantippe-achtiger Gracinha is formidabel, alsof de schrijver ermee wil zeggen: ook saaie mannen kunnen kribbige schoonheidskoninginnen versieren. Kortom, 'De nachtstemmer' is een roman vol verborgen statements die het verhaal niet altijd ten goede komen. Ook het feit dat de hoofdpersonen met hun Bordewijkachtige namen (Boetekees, IJzerhard Paalvast), op Pottjewijd zelf na, bijna allemaal met zware accenten spreken, drukt zwaar op het verhaal.
Maar 'De nachtstemmer' is met al die dik aangezette contrasten ook een sfeervolle roman over een kleingeestige, achterdochtige gemeenschap, twee mensen die ondanks enorme verschillen tot elkaar komen, een bijzondere liefdesroman. De scène waarin de orgelstemmer door een onbekende vijand in de Maas wordt geduwd is, ondanks de vreemde, wijdlopige discussies van toeschouwers aan de kant, onvergetelijk. Ook de in principe saaie momenten waarop Pottjewijd met de merkwaardige autistische Lanna orgels aan het stemmen is, zijn mooi.
't Hart is op z'n best als zijn personages als het ware uit de wereld van alledag worden geduwd en met zichzelf bezig zijn. Dan komt in zekere zin zijn ware aard boven, melancholisch en ingetogen, zoals in deze alinea over straatlantaarns: "Waar een straatlantaarn gloeide, leek het water versmolten met de nevelfloers eromheen. Veel straatlantaarns gloeiden er overigens niet. Er was duidelijk op bezuinigd. En het leek wel alsof men de straatlantaarns van vroeger simpelweg had omgebouwd. Ach, zo mooi als het destijds, met die gaslantaarns geweest moest zijn. Dat was toch de ware werkelijkheid geweest, zulk ootmoedig, weifelend licht, zo behoedzaam uitgestrooid over de vochtig glanzende steentjes van het plaveisel." 'Ootmoedig licht', hier spreekt de dichter 't Hart.
De roman begint in mineur met de dood van Pottjewijds vrouw bij het historische treinongeluk in Winsum van 1980, maar eindigt in majeur met een nieuwe liefde. Onderweg komt de lezer nog thrillerachtige passages tegen omtrent die onbekende vijand van Pottjewijd die hem dood wenst. De ontknoping daarvan, met het psalmenboek van J. Worp als wapen, is er een die alleen 't Hart kan verzinnen. 'De nachtstemmer' is kortom een even onevenwichtige als levendige roman, vol onwaarschijnlijkheden die je maar moet verteren maar ook vol poëzie en spanning en leesplezier.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.