Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2019 |
VERDIEPING 3 : THEMASTAND : SANM |
Besprekingen
Bedolven onder de fanmail
Catherine Vuylsteke
em/ec/06 d
Ik wed dat u nog nooit hebt gehoord van Sanmao. De literaire elite haalde haar neus op voor deze populaire schrijfster, die in de jaren 70 en 80 furore maakte in Taiwan en China en uitgroeide tot een van de allereerste Chinese celebrity's. Sanmao (pseudoniem van Chen Ping) werd weggezet als naïef, sentimenteel en narcistisch. Maar ondertussen verkocht ze meer dan tien miljoen exemplaren van haar verhalenbundels over de woestijn, haar reizen in Midden- en Zuid-Amerika en haar terugkeer naar Taiwan.
Haar vader, een militair en advocaat die in 1948 met zijn familie van Chongqing in China naar Taiwan vluchtte, spendeerde in de laatste jaren van haar leven gemiddeld vier uur per dag aan het sorteren en beantwoorden van haar fanmail. Toen de schrijfster in 1991 zelfmoord pleegde, werden tien zakken met de mooiste brieven verbrand, zodat ze die in het hiernamaals bij zich zou hebben.
Haast drie decennia later is de hype geeneens voorbij: twee jaar geleden opende een Sanmao-museum in het dorp van haar familie in de Chinese provincie Zhejiang, en zowel de Canarische Eilanden als de Westelijke Sahara zagen een spectaculaire toename van het aantal Chinese toeristen. Ze gaan op zoek naar alle plaatsen waar Sanmao van 1973 tot 1979 woonde. Vele Chinese meisjes kiezen 'Echo' als Engelse voornaam - uit bewondering voor Sanmao, die zich in het Westen zo liet noemen.
Afschuw
Sanmao doet haar volksgenoten dromen. Eigenzinnig, onconventioneel en avontuurlijk als ze was, belichaamde ze alles wat traditionele Chinese ouders verafschuwen in een dochter. Als ongehuwde twintiger vertrok ze naar Europa. Enkele jaren later vestigde ze zich met José, een acht jaar jongere Spanjaard, in Al-Ajoen, een woestijnoord waar geen mens van had gehoord, om van daaruit verslag te doen over haar leven.
Dat het duo terechtkwam in de Spaanse Sahara, was haar beslissing. Sanmao zag op een dag een artikel in National Geographic en wist meteen dat ze daarheen wilde. Sterker nog: dat ze daar altijd had thuisgehoord. 'De uitgestrekte hemel, de eindeloze aarde, de brandende zon, het geweld van de wind, het eenzame leven, ze maken me gelukkig en verdrietig tegelijk', zo zou ze later vaak uitleggen. 'Zelfs deze onwetende mensen, ik hou van hen en haat ze tegelijk.'
Omdat hij haar per se wilde vergezellen, nam José, die in 1979 bij een duikongeval in Las Palmas om het leven zou komen, een kantoorbaan in een fosfaatmijn in de buurt van Al-Ajoen. Het paar woonde in de goedkope buurt van het kerkhof, maakte meubels uit afgedankte lijkkisten en recycleerde autobanden tot fauteuils. Sanmao bracht veel tijd door met de bedelende Sahrawi-kinderen, die uren in de wind stonken en niet eens wisten hoe oud ze waren. Ze leerde de meisjes hoe baby's verwekt worden en dat er middelen bestaan tegen hoofdpijn.
De lezers van het Taiwanese blad United Daily News verslonden de verhalen over Sanmao, die rotte tanden vulde met nagellak en die op sterven na dode geiten redde door hen een fles wijn te laten drinken.
Fictie
Het waren ook nog eens interessante tijden. In Madrid lag de oude dictator op apegapen; dra zou een einde komen aan een kleine eeuw Spaanse kolonisatie van de Sahara, de Sahrawi en het Polisario-front wilden zelfbeschikking, maar Marokko en Mauritanië hadden andere plannen. Sanmao schrijft vanaf de eerste rij. Polisario-leider Bassiri blijkt de zoon van oude Sahrawi-vrienden die ze van tijd tot tijd opzoekt in hun oase in de woestijn. Als het water hem aan de lippen staat, komt hij bij haar aankloppen.
Dat verhaal is veeleer fictie. Bassiri is spoorloos verdwenen in juni 1970, drie jaar voor Sanmao's komst. Wellicht werd hij gevangen genomen en prompt terechtgesteld.
Sanmao ziet de kolonisatie niet als een probleem. Elk inzicht in onderdrukking, verzet en zelfbeschikking ontbreekt. Ze meent dat Spanjaarden en Sahrawi de eenheid moeten bewaren om het hoofd te bieden aan de gemeenschappelijke vijand Marokko. Haar biografen onderstrepen dat ze geen sympathie heeft voor de blanken die hier als aristocraten wonen, terwijl zij en José dagelijks met de lokale bevolking omgaan. Dat ze zelf ook gezien wordt als een deel van de koloniale macht, lijkt haar te ontgaan. Groot is dan ook haar ontzetting als het kind van de buren op een dag zegt dat 'de guerrilla eraan komt en dan zullen ze eerst José doden en dan jou'.
Zou het door deze foute inzichten komen dat Sanmao zo lang opgesloten bleef in een Chinese wereld? Wellicht niet. Haar belevenissen blijven grappig en bijwijlen merkwaardig. Alleen al het feit dat ze met haar verhalen de Sahara op de kaart zette voor een vijfde van de mensheid, maakt dit boek lezenswaardig.
Vertaald door Annelous Stiggelbout, Atlas Contact, 384 blz., 24,99 € (e-boek 12,99 €).
Norma Montulet
De Chinese schrijfster Sanmao (1943-1991), geboren in Beijing en opgegroeid in Taiwan, heeft zich met de verhalen die in 'Berichten uit de Sahara' verzameld zijn postuum een plaatsje veroverd in het rijtje belangrijke vrouwelijke schrijfsters van reisverhalen. Ze overleed in 1991, maar met de Engelse publicatie van dit boek kwam er een heel nieuw lezerspubliek op haar boeken af. 'Berichten uit de Sahara' werd voor het eerst gepubliceerd in 1976 en beschrijft de ervaringen van Sanmao in het begin van de jaren zeventig, toen ze, samen met haar man, in een klein dorpje in het westen van de Sahara ging leven. Zeker in deze tijd van #MeToo is haar boek buitengewoon interessant vanwege de manier waarop ze de positie van de vrouw en haar eigen ervaringen als vrouw in een mannenwereld beschrijft. Een avontuurlijke reis, zeker in die dagen, voor een vrouw alleen. Sanmao beschrijft met humor, eerlijkheid en zelfspot over haar avonturen en over haar relatie met haar Spaanse man. Nederland mag blij zijn met deze goede vertaling van dit belangrijke boek.
Sanmao, de formidabele
Monica Soeting
em/ov/30 n
Op 4 januari 1991 vond in een ziekenhuis in Taiwan een tragedie plaats. De beroemde en geliefde 47-jarige schrijfster Chen Mao-ping, beter bekend als Sanmao, had zich opgehangen aan haar zijden kousen. Waarom wist niemand; ze liet geen verklaring achter. Misschien, meende men, had ze een einde aan haar leven gemaakt omdat haar filmscript voor de Taiwanese film 'Red Dust', anders dan ze had gehoopt, geen prijs had gekregen. Of omdat ze nog steeds rouwde over haar geliefde Spaanse man José María Quero y Ruiz, die in 1979 bij een duikersongeluk om het leven was gekomen. Maar waarschijnlijk leed ze aan depressies. "Aan de buitenkant leek ze formidabel", schreef haar jongste broer na haar dood, "maar in haar hart had ze het moeilijk."
Formidabel was in elk geval Sanmao's leven. In 1963, toen ze twintig was, verhuisde ze na een studie filosofie in Taiwan naar Spanje, waar ze Spaans leerde. Vandaar vertrok ze naar Duitsland om Duits te studeren. Na de dood van haar Duitse verloofde keerde ze terug naar Spanje. Ze ontmoette er José, met wie ze een gelukkig leven leidde.
In 1974 besloot ze in haar eentje een reis te maken door de Westelijke Sahara, destijds een Spaanse kolonie. Gemakkelijk had ze het daar allerminst. Ze voelde zich eenzaam, leed onder de extreme hitte en kou en werd door de Spaanse autoriteiten nauwelijks getolereerd. "Waarom wilde ik in mijn eentje naar deze allang door de wereld vergeten plek?" vraagt ze terecht in 'Berichten uit de Sahara', een bundel verhalen over haar leven in Afrika, die in 1976 in Taiwan verscheen en dit jaar uitkwam in een indrukwekkende Nederlandse vertaling. "Ik had daar geen antwoord op", schrijft ze, "en bleef hier dag op dag wonen."
Gelukkig maar. Want 'Berichten uit de Sahara' bevat niet alleen geestige verhalen over de avonturen van een intelligente, kritische, koppige en inventieve vrouw, maar ook een interessante kijk op verschillende culturen én een indrukwekkend verslag van de politieke ontwikkelingen in de Westelijke Sahara in 1975.
Aan Sanmao's eenzaamheid komt een einde als ook José een paar maanden later in de Sahara arriveert. Ze huren een huis in het stadje El Aaiún, niet ver van de Atlantische oceaan. José vindt een baan bij een Spaans bedrijf en Sanmao vult hun inkomen aan met het schrijven van verhalen voor een Taiwanese krant, later dus gebundeld in 'Berichten uit de Sahara'. Daarin vertelt ze over haar vriendschappen met haar buurvrouwen, de plaatselijke winkeliers, rondtrekkende bedoeïenen en Spaanse ambtenaren. Dat doet ze met humor en compassie, hoewel ze er een ongezouten mening op na houdt over de gebruiken van de verschillende bevolkingsgroepen. Ongehinderd door enig cultuurrelativisme bekritiseert ze de gewoonte van de bedoeïenen om zich slechts een keer in de vier jaar te wassen, en haar buren krijgen er regelmatig van langs vanwege hun 'domheid' en hun eeuwig ongevraagd lenen van Sanmao's wasgoed. Hoewel dergelijke klachten bij huidige westerse lezers als u en ik een ietwat ongemakkelijk gevoel opleveren, maken Sanmao's ontwapende nieuwsgierigheid en haar overlevingskunst veel goed. Zoals wanneer ze vertelt hoe ze op een dag met José naar het strand rijdt en daar toevallig ziet hoe een groep bedoeïenenvrouwen elkaar zoutwaterklysma's geven, waarna ze zich een voor een ontlasten.
Van achter een rots slaan Sanmao en José de groep ongemerkt gade, totdat Sanmao begint te lachen: "Toen de vrouw daar gehurkt zat opeens begon te zingen, kon ik me niet meer inhouden - ik proestte het uit. Het was zo grappig hoe ze daar zat, je moest er wel om lachen." Ze worden ontdekt, maar ontsnappen aan hun woedende achtervolgers.
Als een paar dagen later een bedoeïen navraag komt doen, zegt Sanmao met een stralende glimlach: "Ik weet het! Ik heb gehoord over die oosterse vrouw die kijkt hoe mensen zich wassen. Vorige week is er toch een vliegtuig met een hele groep Japanse toeristen aangekomen? Japanners zijn heel geïnteresseerd in hoe anderen zich wassen, vooral Japanse vrouwen. Die vragen overal rond waar ze dat doen." En als de man begint te blozen: "Je dacht dat ik het was, of niet? Je vergist je, ik hou me alleen bezig met koken en kleren wassen, verder niks." Waarna José haar een vriendschappelijke klap op haar hoofd geeft: "Sta daar niet te suffen, madame Butterfly! Ga koken!"
Gaandeweg maken de anekdotes in 'Berichten uit de Sahara' plaats voor kritische verhalen over de ondergeschikte positie van de bedoeïenenvrouwen, de wrede behandeling van zwarte slaven door hun bedoeïenenbezitters (slavernij werd door de Spaanse autoriteiten oogluikend toegestaan) en het verzet tegen de kolonisators. Sanmao spaart niemand. Niet de mannen die hun vrouwen en slaven mishandelen, niet de Spanjaarden die de bedoeïenen onderdrukken en niet de rebellen van het Polisario Front die tegen de Spanjaarden in opstand komen en dood en verderf zaaien. En zeker niet de machtshongerige Marokkanen, die op 6 november 1975 met grof geweld de Westelijke Sahara binnendringen en alle hoop op een zelfstandige Westelijke Sahara doen vervliegen.
Op het hoogtepunt van de strijd maakt Sanmao mee hoe een van haar vriendinnen, een christelijke bedoeïenenvroedvrouw en de geheime echtgenote van rebellenleider Muhammed Bassiri, door een opgehitste menigte wordt gelyncht. Hoewel Sanmao hier tamelijk losjes met de historie omgaat aangezien Bassiri waarschijnlijk al in 1970 door de Spanjaarden werd vermoord, maakt haar relaas van de dramatische gebeurtenissen in 1975 diepe indruk. "Gehurkt zat ik in de verre woestijn", eindigt ze haar bericht over de moordpartij. "De wind maakte plotseling geen geluid meer en langzamerhand kon ik niets meer zien. Ik hoorde alleen nog het treurige gebrul van de dromedarissen in het slachthuis, dat steeds duidelijker werd, steeds luider, tot langzaamaan alles vervuld was van de doordringende echo van het gehuil van de dromedarissen, dat als een onweer over me heen kwam." Met de kennis van wat er jaren later met José en Sanmao gebeurde, klinkt dit als een onheilspellende voorbode.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.