Extremely loud & incredibly close
Jonathan Safran Foer
Jonathan Safran Foer (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo|Anthos, 2019 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GENEESKUNDE : 614.6 FOER |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Ambo|Anthos, 2019 |
Thema: duurzame ontwikkeling 9.3.DO |
Dominique Minten
us/ug/30 a
Tien jaar geleden deed Jonathan Safran Foer iets geks. De Joods-Amerikaanse schrijver was goed op weg een van de meest spraakmakende romanciers van het nieuwe millennium te worden toen hij plots een non-fictieboek publiceerde. In Dieren eten beschreef hij zijn afdaling in de danteske wereld van de Amerikaanse vleesindustrie.
Zijn lezers vonden het prima. Ook Dieren eten werd een bestseller. Foer de non-fictieschrijver bleek een kopie van Foer de romanschrijver: opnieuw vertelde hij op een heel toegankelijke manier een relevant verhaal. Dat hij de vleesindustrie had uitgekozen, kwam omdat hij pas vader was geworden en hij met een moreel dilemma worstelde. Was het verantwoord zijn kind vlees te laten eten?
Foer besloot na zijn helletocht voorgoed vegetariër te worden - in het diepst van zijn gedachten is hij een onverbeterlijke wereldverbeteraar - maar het mooie aan zijn boek was dat hij nergens het vingertje heft. Hij belichtte alle kanten van het verhaal en weefde er ook nog eens zijn familiegeschiedenis door. Zijn grootmoeder, een overlever van de Holocaust, kwam tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna om van de honger, waardoor ze haar verdere leven grote voedselvoorraden aanlegde.
Ontbijt
Tien jaar na Dieren eten keert Foer terug naar de non-fictie en schetst hij in Het klimaat zijn wij het bredere plaatje achter zijn vegetarische keuze: de klimaatverandering. En opnieuw slaagt hij erin over een moeilijk en nog altijd controversieel onderwerp een kraakhelder en uitermate boeiend boek te schrijven. Opnieuw trapt hij niet in de val van betweterigheid of doordrammen.
Toch is zijn boodschap meedogenloos simpel: de klimaatverandering is de grootste crisis waarmee de mensheid ooit is geconfronteerd. Als we de planeet nog willen redden, moeten wij allemaal in actie komen. Nu. Tijd om te wachten totdat de politiek dat doet, is er echt niet meer.
Maar wat moeten we dan doen? Ook daar is zijn boodschap helder. We moeten met zijn allen onze eetgewoontes aanpassen. 'Ofwel laten we sommige eetgewoontes los, ofwel laten we de planeet los. Zo simpel is het, en zo ingewikkeld.' En goed, ook minder vliegen, de auto wegdoen en minder kinderen krijgen helpt, maar in het hoofd van Foer draait het toch vooral om het eten. De wereld redden begint bij het ontbijt.
Erg origineel klinkt dat natuurlijk niet - het is zelfs een beetje banaal - maar Foer heeft het unieke talent om daarover bijzonder boeiend en erudiet te schrijven. Het opgeheven vingertje is nergens te bespeuren. Wat hij bijvoorbeeld niet doet, is de klimaatsceptici veroordelen. Hij vindt mensen die zich laten voorstaan op hun milieubewustzijn, maar hun levenswijze nauwelijks aanpassen, erger.
Deel het vlees
Dat de toestand van de planeet stilaan bijzonder ernstig wordt, maakt Foer op een wel heel speciale manier duidelijk. Halverwege het boek begint hij aan een droge opsomming van feiten over de toestand van de planeet. Dat houdt hij 25 bladzijden lang vol. Maar omdat hij die feiten zo goed heeft gekozen, gaat de opsomming geen moment vervelen. Integendeel, na 25 bladzijden besef je pas echt hoe urgent de toestand is.
Over het brandend actuele thema van de ontbossing, bijvoorbeeld, weet hij te melden dat het kappen van de tropische regenwouden meer kooldioxide aan de atmosfeer toevoegt dan de totale mondiale uitstoot van auto's en vrachtwagens. En als de Braziliaanse president Jair Bolsonaro zijn beloofde beleid uitvoert, komt er ongeveer 13,2 gigaton aan koolstof vrij, meer dan twee keer de jaarlijkse uitstoot van de hele Verenigde Staten.
Is Foer niet overdreven alarmistisch? Dat verwijt kun je hem niet echt maken. De feiten zijn wat ze zijn. De vraag is vooral: waarom slaan wij niet allemaal in paniek? Waarom zijn we als mensheid niet in staat deze crisis aan te pakken? Want de uitstoot van broeikasgassen blijft records breken en in de VS en Brazilië zijn leiders gekozen die het probleem juist ontkennen of minimaliseren.
Precies daarover maakt Foer de interessantste originele beschouwingen. Hij keert ervoor terug naar de Tweede Wereldoorlog, toen de Amerikanen wel bereid waren hun gedrag aan te passen. In 1942, bijvoorbeeld, lanceerde de overheid de campagne 'Deel het vlees'. Alle volwassen Amerikanen werden aangespoord hun wekelijkse vleesconsumptie tot een kilo te beperken. En dat lukte. 'Dit collectief de buikriem aanhalen leidde zelfs tot een algemene verbetering van de volksgezondheid.'
Te abstract
Maar waarom kon het toen wel en lukt het nu veel minder? Volgens Foer is het verschil dat we de klimaatcrisis zien als een oorlog die elders wordt gevoerd. 'We beseffen wel dat er iets wezenlijks op het spel staat en dat het urgent is, maar zelfs als we weten dat er een oorlog woedt die bepalend is voor ons voortbestaan, voelen we ons er niet bij betrokken.'
Dat is ook perfect verklaarbaar. Onze verbeeldingskracht is gewoon niet groot genoeg om de complexiteit en de schaal van de bedreigingen te vatten. Het is te vermoeiend, waardoor het ook voor 'nadenkende en politiek geëngageerde mensen - mensen die er iets aan willen doen - soms heel moeilijk is er daadwerkelijk iets aan te doen'. Bovendien is de crisis geen sexy verhaal. Ze is te abstract, voltrekt zich traag en mist iconische momenten en personen. 'Alleen goede verhalen worden geschiedenis. Voor het lot van onze planeet is dat een groot probleem.'
Foer ziet zelfs een vergelijking met het lot van de joden in de Tweede Wereldoorlog. Zijn grootouders besloten te vluchten uit hun sjtetl in Polen. Maar vele anderen bleven achter, ook al wisten ze dat de nazi's in aantocht waren. Het gevaar was voor hen nog niet concreet genoeg, aldus Foer. 'Ons waarschuwingssysteem is niet geschikt voor conceptueel gevaar.'
De strijd tegen de klimaatverandering vereist ook een heel andere vorm van heldendom. Het is allemaal veel minder spannend, maar dat maakt de strijd niet minder moeilijk. 'Precies omdat de noodzaak voor het brengen van een offer niet zo duidelijk is.'
Wat in elk geval helder moet zijn, is dat de inzet van de strijd niet de planeet zelf is - die zal niet vergaan - maar het leven op de planeet. En natuurlijk moeten we accepteren dat de mens schade aanricht - we hebben nu eenmaal grondstoffen nodig - maar dat accepteren moet juist de eerste stap zijn om die schade zo beperkt mogelijk te houden.
Kunnen we onszelf echt redden door alleen onze maaltijden aan te passen? Het lijkt te simpel. Maar de kracht van Het klimaat zijn wij is dat je het minstens voor even echt gaat geloven.
Vertaald door Patty Adelaar, Ambo/Anthos, 280 blz., 21,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'We are the weather'.
Ir. Karin Anema
Dit boek gaat over de gevolgen voor het milieu van de industriële veehouderij. De eerste zeventig`bladzijden vormen een lange omtrekkende beweging, met vele anekdotes uit het verleden, om lezers niet af te schrikken en uiteindelijk mee te krijgen om collectief anders – of geen dierlijke producten meer – te gaan eten. Goed onderbouwd legt Foer uit wie de boosdoener is van de klimaatverandering: de bio-industrie. De planeetcrisis uit zich als een reeks noodtoestanden en onze beslissingen onthullen wie we zijn. Beperken we ons tot minimale stappen of gaan we meer doen? Wat vereist de situatie van de planeet en waartoe inspireert die? De onconventionele opzet maakt het boek zeer prettig leesbaar, ook al gaat het om een zwaar onderwerp. Dat is de kracht van een goed verhaal, dat daardoor ons collectieve geheugen wakker wordt geschud. Voorzien van vele noten en een literatuuropgave. Geschikt voor iedereen die zich het lot van de planeet aantrekt. Nieuw in zijn genre door een originele aanpak van het onder de aandacht brengen van de klimaatcrisis. De auteur schreef naast romans eerder het succesvolle non-fictiewerk 'Dieren eten'*.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.