Als ik terugkom : roman
Marco Balzano
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BALZ |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : BALZ |
Marijke Arijs
i /un/14 j
Het Zuid-Tiroolse Graun im Vinschgau kan uitpakken met een aparte toeristische attractie. Midden in het Reschenmeer staat een kerktoren die hoog boven het wateroppervlak uitsteekt. Toen Marco Balzano in het dorp bij de Oostenrijks-Italiaanse grens vakantie kwam vieren, in de zomer van 2014, stonden de toeristen rijen dik aan te schuiven om selfies te maken met de klokkentoren op de achtergrond. De Milanese schrijver vroeg zich af wat er op de bodem van het stuwmeer verscholen lag. Hij nam een duik in dat verzonken verleden, liet het bergdorpje Curon weer oprijzen uit het water en vertelde het verhaal van het verdronken land en zijn verdreven bewoners. Ik blijf hier, zijn vierde roman en de tweede die in het Nederlands is vertaald, werd in Italië bekroond met een hele rits literatuurprijzen en haalde de shortlist van de prestigieuze Premio Strega 2018.
Balzano heeft zijn vrouwelijke hoofdpersonage vernoemd naar de oude vrouw die het verzwolgen dorp destijds als allerlaatste verliet. Het besje had zich verschanst en diende met geweld uit haar woning te worden gehaald. De Trina uit het boek is een jonge onderwijzeres die een ellenlange brief schrijft aan haar verdwenen dochtertje. Ze is getrouwd met Erich, een boer die is vergroeid met zijn geboortegrond, en samen hebben ze twee kinderen, Michael en Marica. Haar verhaal begint wanneer de fascisten het in de regio voor het zeggen krijgen en Zuid-Tirol door Mussolini wordt geïtalianiseerd. De Zuid-Tirolers worden tweederangsburgers in eigen streek. Voortaan is het hen verboden om hun taal te spreken, te werken en zich te kleden zoals hun goeddunkt. De Duitstalige Trina popelt om voor de klas staan, maar komt niet aan de bak. Maar omdat het bloed kruipt waar het niet gaan kan, gaat ze lesgeven in de Katakombenschulen, clandestiene schooltjes waar de kinderen Duits kunnen leren.
Het bedrijf Montecatini - dat intussen is omgedoopt tot Edison - koestert al een tijdje wilde plannen om de boel te onteigenen en een stuwdam te bouwen. Benito Mussolini blaast het oude project nieuw leven in, om de gloednieuwe industriezones van Merano en Bolzano van stroom te voorzien.
Führer of Duce?
Zal de Führer hen van de Duce komen bevrijden? Wanneer Hitler in 1939 aankondigt dat de bewoners van de grensstreek voortaan kunnen kiezen of ze deel willen uitmaken van het Duitse rijk, is het feest in Curon. Kort daarna breekt de oorlog uit en ook dat wordt door de dorpelingen uitbundig gevierd, want dankzij die wereldbrand is die ellendige stuwdam tenminste van de baan. De plaatselijke gemeenschap kiest tussen de pest en de cholera en valt uiteen in 'blijvers' en 'optanten', maar ook in Trina's gezin zaaien de nazi's verdeeldheid. Een van de eersten die de benen nemen is haar tienjarige dochtertje, dat met tante Anita en oom Lorenz richting Reich vertrekt. Ook zoon Michael sympathiseert met de Führer en neemt vrijwillig dienst, terwijl zijn vader deserteert en zich samen met zijn vrouw schuilhoudt in de bergen.
Na de oorlog keert de rust weer, maar niet in Curon. Daar worden de werken aan de stuwdam, die hen al twintig jaar als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen, fluks hervat. Erich neemt het op tegen de multinational Montecatini, de Italiaanse overheid en de onverschilligheid van zijn dorpsgenoten, die niet verder kijken dan hun neus lang is, maar de strijd is bij voorbaat verloren. De bevolking staat weer voor hetzelfde dilemma als in 1939: blijven of weggaan. De jongeren trekken sowieso massaal weg uit dat gehucht aan de rand van de tijd, 'waar alleen maar koeien en boeren waren.' De vredige gemeenschap van landbouwers en herders die het bewind van twee dictators dapper heeft doorstaan, wordt door de Italiaanse overheid en een multinational finaal van de kaart geveegd. De vooruitgang wint het van de traditie.
Stilistische en verteltechnische spitsvondigheden zijn aan Trina niet besteed. De vertelster hanteert een onopgesmukte stijl zonder krullen of tierlantijnen, houdt zich in haar relaas keurig aan de chronologische volgorde en vermengt haar persoonlijke geschiedenis met die van Zuid-Tirol, de enige plek in Europa 'waar het fascisme naadloos overging in het nazisme'. Het is op zijn zachtst gezegd merkwaardig dat deze Duitstalige vrouw, die zich met hand en tand tegen de italianisering heeft verzet, consequent de Italiaanse plaatsnamen bezigt, maar dit terzijde. Marco Balzano zet het cynisme van de machthebbers dik in de verf en vereffent een paar openstaande rekeningen met het verleden, maar snijdt evengoed actuele thema's aan. Met Ik blijf hier zal de auteur geen literatuurgeschiedenis schrijven, maar het is wel een onderhoudende roman over grenzen, identiteit en nationalisme, traditie en vooruitgang, over machtsmisbruik en de gewone man die eeuwig en altijd het haasje is.
Vertaald door Edwin Krijgsman, De Arbeiderspers, 242 blz., 19,99 € (e-boek 11,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Resto qui'.
H. Marzak
In 1923 komt Mussolini aan de macht in Zuid-Tirol, waar het de inwoners voortaan verboden is hun eigen Duitse taal te spreken. Trina, een jonge vrouw die het verhaal vanuit het ik-perspectief vertelt, kan daardoor haar droom om onderwijzeres te worden niet verwezenlijken. Ze trouwt met Erich en wordt boerin. De bewoners van het dorp Curon moeten steeds meer van hun cultuur en tradities opgeven en komen in verzet door zich aan te sluiten bij de nazi’s. Pas later zal blijken dat die keuze desastreus was. Trina vlucht met Erich de bergen in, maar blijft ook daar niet gevrijwaard van de gruwelen van de oorlog. Ze verliest haar zoon aan het nazisme; haar dochter, die gevlucht is, zal ze nooit meer terugzien: ze richt zich in gedachten tot haar als ze haar verhaal vertelt. Na de oorlog wordt de boerenbevolking andermaal bedrogen door de regering, als het dorp van de kaart wordt geveegd om plaats te maken voor een stuwmeer. Gebaseerd op historische gebeurtenissen. Ingehouden en onderkoeld geschreven is dit een goed en gelaagd boek van de auteur (1978) die met eerdere romans al diverse prijzen won.
Ronald De Rooy
i /ul/06 j
Zuid-Tirol behoort tot de Noord-Italiaanse grensregio's die sinds de woelige nasleep van de Eerste Wereldoorlog decennia lang de inzet waren van felle conflicten en agressieve taalpolitiek. Deze lokale strijden, met al hun onrecht en staatsgeweld tegen gewone mensen, sloegen diepe wonden in het collectieve geheugen.
In 2011 ontsloot Francesca Melandri met haar debuutroman 'Eva slaapt' die vergeten geschiedenis van Zuid-Tirol voor een groter publiek. Ook Marco Balzano's mooie en goed gedocumenteerde boek 'Ik blijf hier' vertelt over de geschiedenis van deze grensstreek. Balzano doet dit, buitengewoon doeltreffend, aan de hand van een vrouwenleven. Onderwijzeres Trina vertelt aan haar dochter Marica hoe hun dorpje Curon door de ge-schiedenis ruw heen en weer werd geslingerd en uiteindelijk verzwolgen.
Het begin van Trina's volwassen leven wordt al meteen beheerst door felle tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen. De Duce en zijn fascisten krijgen het overal voor het zeggen. Tirolers worden ontslagen en vervangen door Italianen die overal intimiderende bordjes ophangen: 'Verboden Duits te spreken' en 'Mussolini heeft altijd gelijk'.
Trina en haar vriendinnen Maja en Barbara willen onderwijzeres worden. In de hoop toch werk te krijgen van de fascisten leren ze vliegensvlug het exotische Italiaans. Vergeefse moeite. De vriendinnen geven hun lessen voortaan clandestien, waarmee Trina stiekem ook hoopt indruk te maken op de blonde Erich. Aan het verzet van de vriendinnen komt een ruw einde wanneer Barbara zo'n 1500 kilometer zuidwaarts wordt verbannen.
Haar deportatie valt samen met het huwelijk van Trina en Erich. Ze krijgen een zoon, Michael, en vier jaar later een dochter, Marica. Hoewel Erichs obsessie met de fascisten steeds erger wordt, weigert hij uit Curon te vertrekken. "Als wij weg zouden gaan, zouden zij aan het langste eind trekken."
In Zuid-Tirol vloeit het Italiaanse fascisme over in het Duitse nazisme. Ook Trina's zwager en schoonzus, die in 1936 uit Innsbruck in Curon komen wonen, koesteren warme gevoelens voor Hitler. De streek wordt dan geconfronteerd met de 'grote optie': bij Italië blijven of deel worden van het Duitse Rijk. Weer staat de bevolking voor een allesbepalende keuze: 'opteren' (vertrekken) of 'blijven'.
De situatie verergert almaar. Plotseling is dochter Marica verdwenen, vertrokken naar het Duitse Rijk met haar kinderloze oom en tante. Erich wordt opgeroepen voor de oorlog van Italië in Albanië en Griekenland. Wanneer hij gewond thuiskomt besluit hij nooit meer terug te gaan. Maar omdat Zuid-Tirol weer een deel van het Duitse Rijk lijkt te worden, vrezen de 'blijvers' opnieuw voor hun leven. Terwijl zoon Michael nota bene de zijde van Hitler kiest, vluchten Trina en deserteur Erich de bergen in, hun laatste hoop op overleven. Met kalme wanhoop doet Trina haar hartverscheurende verslag van deze nieuwe periode vol geweld en ontberingen.
Curon is een 'vervloekte plek' 'waar de ene dictatuur de andere opvolgde en de mensen ook zonder oorlog geen rust vonden'. De derde rampspoed is de sinds 1911 geplande stuwdam die de dorpjes Curon en Resia uiteindelijk onder water zal laten verdwijnen. Ondanks decennialange protesten trekt ook hier de gewone bevolking aan het kortste eind.
Wat overblijft is die iconische kerktoren van Curon die half uit het meer steekt, tot vandaag de dag een toeristische trekpleister. Omkijken heeft geen zin, weet Trina: "Verder gaan, zoals Ma zei, is de enige toegestane richting. Anders had God ons wel ogen aan de zijkant van ons hoofd gegeven. Zoals vissen."
Trina's relaas volgt grotendeels de chronologische lijn van haar herinneringen, waardoor de compositie van deze roman soms wat monotoon wordt. De soepele verteltrant, Trina's nuchtere kijk op haar eigen leven, en de bizarre maalstroom van de vertelde geschiedenis maken 'Ik blijf hier' tot een lezenswaard boek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.