De orde van de dag
Éric Vuillard
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : VUIL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : VUIL |
Marijke Arijs
i /ul/19 j
Quatorze juillet staat voor vuurwerk en bal populaire. Op de Franse nationale feestdag wordt de bestorming van de Bastille herdacht, maar wat er zich in 1789 precies heeft afgespeeld, is niet bekend. De verhalen zijn onvolledig, schrijft Éric Vuillard, die in 14 juli een poging onderneemt om een en ander te reconstrueren. Het boek, dat nu pas in het Nederlands is vertaald, zag in 2016 het levenslicht. Een jaar later kaapte de auteur de Prix Goncourt weg met De orde van de dag, een indrukwekkend verhaal over de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. De schrijver, scenarist en regisseur hangt wel vaker rond in de coulissen van de geschiedenis. Vuillard heeft van historische kantelpunten zijn specialiteit gemaakt.
14 juli begint op 28 april 1789, met de verwoesting van de Folie Titon, het riante buitenhuis van Jean-Baptiste Réveillon. De eigenaar van de koninklijke behangselfabriek had een vurig pleidooi gehouden voor loonsverlaging. Dat viel verkeerd in een door hongersnood geteisterd Parijs. De volkswoede barstte los, de gendarmes openden het vuur en er vielen ruim driehonderd doden. Zo, schrijft Vuillard, begon de revolutie. Het volk leed honger en Frankrijk kreunde onder de schulden, maar Versailles weigerde op zijn levensstandaard te beknibbelen.
Op 14 juli kookte de ketel pas goed over. Gewapend met stenen, bijlen, stokken, pieken, braadspitten, verroeste sabels, mestvorken en toneelrekwisieten trokken bijna tweehonderdduizend woedende mensen op naar de Bastille. 'Wat moet het opwindend zijn geweest daar te zijn', verzucht de verteller, die verslag doet van de gebeurtenissen alsof u er zelf bij was, met sloten bloed en legio geweldscènes. Want 14 juli heeft veel van een actiefilm.
Eigennamen
Die dag spelen de kleine luiden de hoofdrol op het historische toneel, maar hun namen zijn verdwenen in de plooien van de geschiedenis. 'Gewichtig onderwijst men ons de regeringsperiode van elke koning en de voorvallen erin', merkt de verteller op, maar geen woord over de gewone man en vrouw. Om dat onrecht recht te zetten is Vuillard in de archieven gedoken en heeft processen-verbaal, getuigenissen en lijsten met namen opgediept. Hij somt ze op, de sansculotten, straatslijpers, dagloners, lantaarnopstekers, schoenmakers, hoedenverkoopsters, handarbeiders, hoeren, spijkerverkopers, kleermakers en ververs. 'Ach, wat zijn die eigennamen ontroerend! De who's who van de Bastille.'
Door de gebeurtenissen vanuit het standpunt van de kleine man te beschrijven geeft hij de massa een stem en een gezicht, en ontrukt hij al die roemloze levens aan de vergetelheid. Want de mening van Antoine Salochon, koetsier, Jean Morin, steenhouwer, Charles Bassin, mandenmaker, en François Pépin, venter, is de auteur minstens zoveel waard als die van baron Necker, graaf de Mirabeau of generaal de Launay. En de getuigenissen van Jean-Armand Pannetier en van Cholat, een onbeduidende wijnkoopman, zeggen hem oneindig veel meer dan de geschriften van Jules Michelet, de grote historicus van de revolutie. Vuillard staat op gespannen voet met de officiële geschiedschrijving.
Zijn revolutionaire elan komt tot ontlading in een vuurwerk van registers, van plat tot verheven, alsof de klassenstrijd in de tekst zelf wordt uitgevochten. Vooral bij de bestorming van de Bastille wordt zwaar stilistisch geschut ingezet. Toegegeven, soms laat de auteur zich te veel meeslepen door zijn enthousiasme. Grote momenten, schrijft hij, gaan altijd gepaard met lichtvoetige episodes, 'alsof er met een krankjorum lenige beweging een afwijking binnenglipt in de ademhaling van de ziel'. Ook het leegroven van een wijnkelder wordt bijzonder lyrisch beschreven: 'In een moment van duizeling slaagde een groep mannen erin een paar flessen door een neteldoek van spinnenwebben los te rukken uit de ingewanden van de aarde'.
Chateaubriand, die een ooggetuigenverslag schreef, sympathiseerde eveneens met de opstandelingen. De vicomte dacht er zelfs over zich bij het volk aan te sluiten, maar toen hij het hoofd van de gouverneur van de Bastille op een piek voorbij zag komen, bedacht hij zich. Ondanks de geweldsexcessen schaart Vuillard zich onvoorwaardelijk aan de kant van het volk. Zijn zwart-witdenken weerspiegelt allicht de ongenuanceerde visie van Jean met de Pet, maar het contrast tussen de snode rijken en die bloedjes van armen wordt wel héél fors aangezet. Tussen de regels proef je zijn verontwaardiging over zoveel onvrijheid, ongelijkheid en gebrek aan broederschap. Het boek eindigt met een onversneden oproep tot revolutie: 'We zouden van tijd tot tijd zonder bepaald plan alles overboord moeten smijten. Wat een opluchting zou dat zijn.'
Vertaald door Liesbeth van Nes, Meulenhoff, 192 blz., 19,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: '14 juillet'.
Naar gegevens van Drs. Elly Poppe-Stolk
De Franse auteur (1968) is tevens filmregisseur en scenarioschrijver. Sinds 1999 publiceert hij voornamelijk documentaire romans, waarin hij belangrijke historische gebeurtenissen vertelt vanuit de situatie van gewone mensen die deze meemaakten. Zo belicht hij in ‘De orde van de dag’* (Prix Goncourt 2017) de versluierde realiteit achter de Duitse annexatie van Oostenrijk in 1938. Uiteraard gaat ’14 juli’ over de bestorming van de Bastille op die dag in 1789, maar ook over de roerige weken daarvóór. Vuillard weet met een groot inlevingsvermogen gegevens uit zijn archiefonderzoek - zoals cijfers over belastingen, lonen, prijzen, misoogsten en slachtoffers van neergeslagen volksopstanden - terug te vertalen naar concrete situaties waarvoor het archiefmateriaal eveneens aanknopingspunten biedt (zoals namen in gerechtelijke en politiedossiers). Voor een beeldende weergave van decor en actie heeft hij een rijke woordenschat ingezet. Ook zijn ironisch-sarcastische commentaren spreken aan. Zo komt geschiedenis tot leven!
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.