Kwellende liefde
Elena Ferrante
Elena Ferrante (Auteur), Marieke van Laake (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : FERR |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : FERR |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Wereldbibliotheek, © 2019 |
VOLWASSENEN : ROMANS : FERR |
Jarl Van Der Ploeg
rt/aa/09 m
Stelt u zich een land voor waar een man aan de macht komt die zegt: voortaan draait de hele show om mij. Vanaf nu ben ik jullie presentator en zijn jullie mijn publiek. Stelt u zich nu voor dat die man - laten we hem Silvio noemen - zo lang aan de macht blijft, dat langzaamaan heel het volk begint te geloven in de presentator en zijn protagonistische ideeën; dat ook de bakker ervan overtuigd is dat hij belangrijker is dan zijn eigen brood en zelfs de kunstenaars zichzelf hoger aanslaan dan hun eigen kunst.
Aan dat land, dat in werkelijkheid Italië heet, had een schrijfster zo'n ontiegelijke hekel, dat ze besloot haar eigen spelregels op te stellen. "De idee van een leven waarin het persoonlijke succes de maatstaf is voor het succes van de geschreven bladzijden, dat accepteer ik niet meer", legde ze uit aan een journalist die haar vroeg waarom ze eigenlijk niet onder haar eigen naam publiceerde, maar gebruikmaakte van dat vreemde pseudoniem: Elena Ferrante.
Ferrante, de mysterieuze schrijfster wier boeken sinds haar debuut in 1992 in meer dan vijftig talen werden vertaald, legde in die begintijd uit dat promotionele activiteiten van schrijvers inmiddels belangrijker zijn voor het succes van een boek, dan het boek zelf. 'Auteurs dreigen steeds meer het boek zelf, en daarmee ook de noodzaak om het te lezen, te doen vergeten', schreef Ferrante. 'In veel gevallen zijn de naam van de schrijver, zijn portret, zijn opvattingen ons heel wat beter bekend dan zijn teksten.'
neurotisch
Omdat ze walgde van die praktijk, besloot ze haar eigen identiteit voortaan geheim te houden. Geen enkele journalist kon daardoor met oud-klasgenoten roddelen over haar kindertijd, en geen tv-kijker kon nog vinden dat ze een dikke kop had gekregen, of vreemde schoenen droeg. Zolang zij afwezig bleef, dacht ze, zou het alleen maar over haar boeken gaan. Zoals het hoort.
De enige concessie die Ferrante deed aan haar groeiende populariteit, was zich zo nu en dan per mail te laten interviewen door journalisten of te corresponderen met regisseurs die haar werk wilden verfilmen. Het is een bundeling van die correspondentie - verzameld tussen 1991 en 2016 - die nu verschijnt onder de naam Frantumaglia ('Restjes'). Bij gebrek aan betrouwbare informatie over de persoon achter Ferrante is Frantumaglia - ondertitel 'Een geschreven leven' - het boek dat het dichtst in de buurt komt van een biografie over de bekendste onbekende schrijver ter wereld.
Voor de echte fans moet dit boek daarom bij vlagen verrukkelijk zijn, alsof ze mogen toetreden tot dezelfde boekenclub waar hun favoriete schrijver al jaren lid van is - een schrijver bovendien van wie ze tot voor kort helemaal niets mochten weten, maar die nu bijna alles prijsgeeft. Dat haar moeder naaister was bijvoorbeeld, en ooit jurken maakte voor mevrouw Caldaro - een scène die Ferrante zo meeslepend beschrijft dat de lezer zich direct in het Napels van de jaren 50 waant, midden in een klein, kaal en ongetwijfeld stikheet appartementje in een buitenwijk achter het station, terwijl een jonge Elena Ferrante toekijkt hoe het garen op het klosje van haar moeders oude naaimachine langzaam opraakt, waarna het nog net een paar keer naakt ronddraait op de garenpen, voor het moet worden vervangen.
Ook komt de lezer er dankzij de vele brieven, interviews en ongepubliceerde boekfragmenten achter op welke neurotische manier Ferrante aan haar boeken schaaft, welke schrijvers zij als inspiratiebron beschouwt en hoeveel verstand zij eigenlijk heeft van de kernthema's uit haar boeken, zoals het feminisme, de klassieke literatuur en de armoedekloof in het moderne Napels.
Geen straaltje humor
Alleen, zo vraagt diezelfde lezer zich na een tijdje af, verdienen deze uiteenzettingen - hoe erudiet ze ook zijn - het ook om drieëntwintig keer opnieuw te worden besproken in alle drieëntwintig afgedrukte interviews? En is haar briefwisseling met regisseur Mario Martone over de verfilming van Kwellende liefde dusdanig interessant dat ook de zin 'blz 19 Waarom leidt de voice-over hier de episode van de lift in?' de uiteindelijke versie had moeten halen?
Het zijn kleine frustraties waar de lezer van Frantumaglia gaandeweg steeds vaker mee geconfronteerd wordt. Tijdens een van de vele interviews vraagt een Britse journalist aan Ferrante wat voor scoop haar zou ontmaskeren. Haar antwoord: 'Een scoop? Wat een onzin. Wie interesseert zich nu voor wat er buiten mijn boeken van mij rest?' Die zin staat op bladzijde 406 van een boek dat in de 405 bladzijdes daarvoor volledig gaat over wat er buiten haar boeken van Elena Ferrante rest.
Ook moet de lezer bestand zijn tegen de hardnekkige neiging van sommige schrijvers om uit te weiden over hun zware / belangrijke / moeilijke / uitputtende schrijfproces. Zo komen de woorden 'schrijver' en 'schrijfster' samen 135 keer voor in Frantumaglia, het werkwoord 'schrijven' 459 keer, de vervoegingen 'schrijf', 'schrijft' of 'schreef' 260 keer en het voltooid deelwoord 'geschreven' in totaal 160 keer. Dat is veel in een boek van 448 pagina's.
En wat gebeurt er als je voor de zesendertigste keer wilt uitleggen op welke magische wijze de woorden hun weg vinden naar het papier? Dan krijg je passages als: 'Deze wervelende snelheid van schrijven is mooi, dit in enkele regels teruggaan tot de inkttekens op het vloeipapier van de kindertijd, op zoek naar het primaire labyrint. Ligt de inspiratie tot de kunst van het in een stad verdwalen in die inktarabesk? Nee, het ravijn trekt naar beneden, er is een nog eerder, een eerder dat vóór de kronkels op het vloeipapier komt. We moeten teruggaan.'
Daarna volgt vaak een uiteenzetting die benadrukt dat Elena Ferrante alles van Freud heeft gelezen, dat Elena Ferrante de klassieken heeft verslonden, dat ze Moravia, Manzoni, Morante en Malaparte heeft gelezen. En Henry James en Marcel Proust natuurlijk. En Diderot en Flaubert.
Over haar Napolitaanse romans schreef de Volkskrant al eens dat er 'een loodzware sluier van lotsbestemming over het verhaal hangt, waar geen straaltje humor in wil doordringen'. In Frantumaglia zijn de gordijnen nog steviger gesloten, en wel dankzij een overvloed aan zinnen als: 'Het liminale is interessant als retorische kunstgreep, het is de metaforische weergave van aarzeling tussen twee tegengestelden en een doeltreffende samenvatting van de tijd waarin wij leven.'
Je kunt natuurlijk stellen dat het wel degelijk van humor getuigt vijf korte vragen van een Italiaans tijdschrift te beantwoorden met een relaas van tachtig pagina's, maar in plaats van te lachen denk je als lezer van Frantumaglia toch vooral aan dat beroemd geworden citaat uit de film La grande bellezza van Paolo Sorrentino: 'Om serieus te willen worden genomen in dit land, moet je jezelf serieus nemen'. Het resultaat: een boek voor de liefhebber. Of specifieker nog: een liefhebber met doorzettingsvermogen.
Wereldbibliotheek, 448 p., 24,99 euro. Vertaling: Marieke van Laake.
Marijke Arijs
il/pr/05 a
'Frantumaglia' is een woord uit het Napolitaanse dialect dat staat voor tegenstrijdige gevoelens, verscheurdheid, verbrokkeling. En verbrokkeld is Frantumaglia van Elena Ferrante inderdaad. De bundel is een ratjetoe van al dan niet verstuurde brieven, gepubliceerde en ongepubliceerde schriftelijke interviews, aanzetten tot verhalen, gesneuvelde passages en andere losse flodders.
Uitentreuren wordt ingegaan op de redenen voor haar zelfgekozen anonimiteit, die intussen genoegzaam bekend zijn: de media hebben te veel aandacht voor de auteur, terwijl boeken het uitstekend zonder hun maker kunnen stellen. De schrijfster leent zich wel tot schriftelijke interviews, maar waarschuwt met een citaat van Italo Calvino: 'Vraagt u me maar wat u wilt weten en ik zal u antwoorden, maar de waarheid zult u nooit van me horen, daar kunt u zeker van zijn'.
Ze weidt uit over haar belangstelling voor de psychoanalyse, over haar feminisme, haar bewondering voor Elsa Morante, haar obsessie met moeder-dochterrelaties, over Napels en het schrijfproces, maar evengoed over kleren en make-up, en heel af en toe vangen we zelfs een glimp op van de schrijfster zelf: de dochter van een naaister, die klassieke talen heeft gestudeerd en vertaalt en lesgeeft voor de kost. Maar goed, voor hetzelfde geld is dat dus allemaal bij elkaar gelogen.
Elena Ferrante is erg lang van stof, een tikkeltje drammerig en hanteert bijwijlen een loodzware stijl, maar af en toe komt er toch een verfrissende gedachte of een verrassende formulering bovendrijven.
Een grabbelton voor de verstokte fans, maar Frantumaglia lees je niet voor je plezier.
Vertaald door Marieke van Laake, Wereldbibliotheek, 448 blz., 24,99 € (e-boek 14,99 €)
Jarl Van Der Ploeg
rt/aa/09 m
Stelt u zich een land voor waar een man aan de macht komt die zegt: voortaan draait de hele show om mij. Vanaf nu ben ik jullie presentator en zijn jullie mijn publiek. Stelt u zich nu voor dat die man, laten we hem Silvio noemen, zo lang aan de macht blijft, dat langzaamaan heel het volk begint te geloven in de presentator en zijn protagonistische ideeën; dat ook de bakker ervan overtuigd is dat hij belangrijker is dan zijn eigen brood en zelfs de kunstenaars zichzelf hoger aanslaan dan hun eigen kunst.
Aan dat land, dat in werkelijkheid Italië heet, had een schrijver zo'n ontiegelijke hekel, dat ze besloot haar eigen spelregels op te stellen. 'Het idee van een leven waarin het persoonlijke succes maatstaf is voor het succes van de geschreven bladzijden, dat accepteer ik niet meer', legde ze uit aan een journalist die haar vroeg waarom ze eigenlijk niet onder haar eigen naam publiceerde, maar gebruik maakte van dat vreemde pseudoniem: Elena Ferrante.
Ferrante, de mysterieuze schrijver wier boeken sinds haar debuut in 1992 in meer dan vijftig talen werden vertaald, legde in die begintijd uit dat promotionele activiteiten van schrijvers inmiddels belangrijker zijn voor het succes van een boek, dan het boek zelf. 'Auteurs dreigen steeds meer het boek zelf, en daarmee ook de noodzaak om het te lezen, te doen vergeten', schreef Ferrante.
'In veel gevallen zijn de naam van de schrijver, zijn portret, zijn opvattingen ons heel wat beter bekend dan zijn teksten'. Omdat ze walgde van die praktijk, besloot ze haar eigen identiteit voortaan geheim te houden. Geen enkele journalist kon daardoor met oud-klasgenoten roddelen over haar kindertijd en geen tv-kijker kon nog vinden dat ze een dikke kop had gekregen, of vreemde schoenen droeg.
Zolang zij afwezig bleef, dacht ze, zou het alleen over haar boeken gaan. Zoals het hoort.
De enige concessie die Ferrante deed aan haar groeiende populariteit, was zich zo nu en dan per mail te laten interviewen door journalisten of te corresponderen met regisseurs die haar werk wilden verfilmen. Het is een bundeling van die correspondentie - verzameld tussen 1991 en 2016 - die nu in Nederland verschijnt onder de naam Frantumaglia (Restjes). Bij gebrek aan betrouwbare informatie over de persoon achter Ferrante is Frantumaglia, ondertitel 'Een geschreven leven', het boek dat het dichtst in de buurt komt van een biografie over de bekendste onbekende schrijver ter wereld.
Voor de echte fans moet dit boek daarom bij vlagen verrukkelijk zijn, alsof ze opeens mochten toetreden tot dezelfde boekenclub waar hun favoriete schrijver al jaren lid van is - een schrijver bovendien, van wie ze tot voor kort helemaal niets mochten weten, maar die nu bijna alles prijsgeeft. Dat haar moeder naaister was bijvoorbeeld, en ooit jurken maakte voor mevrouw Caldaro - een scène die Ferrante zo meeslepend beschrijft dat de lezer zich direct in het Napels van de jaren vijftig waant, midden in een klein, kaal en ongetwijfeld stikheet appartementje in een buitenwijk achter het station, terwijl een jonge Elena Ferrante toekijkt hoe het garen op het klosje van haar moeders oude naaimachine langzaam opraakt, waarna het nog net een paar keer naakt ronddraait op de garenpen voor het moet worden vervangen.
Ook komt de lezer er dankzij de vele brieven, interviews en ongepubliceerde boekfragmenten achter op welke neurotische manier Ferrante aan haar boeken schaaft, welke schrijvers zij als inspiratiebron beschouwt en hoeveel verstand zij eigenlijk heeft van de kernthema's uit haar boeken, zoals het feminisme, de klassieke literatuur en de armoedekloof in het moderne Napels.
Alleen, zo vraagt diezelfde lezer zich na een tijdje af, verdienen deze uiteenzettingen - hoe erudiet ze ook zijn - het ook om drieëntwintig keer opnieuw te worden besproken in alle drieëntwintig afgedrukte interviews? En is haar briefwisseling met regisseur Mario Martone over de verfilming van Kwellende Liefde dusdanig interessant dat ook de zin 'blz 19 Waarom leidt de voice-over hier de episode van de lift in?' de uiteindelijke versie had moeten halen?
Het zijn kleine frustraties waar de lezer van Frantumaglia gaandeweg steeds vaker mee geconfronteerd wordt. Tijdens een van de vele interviews vraagt een Britse journalist aan Ferrante wat voor scoop haar ontmaskering zou opleveren. Haar antwoord: 'Een scoop? Wat een onzin. Wie interesseert zich nu voor wat er buiten mijn boeken van mij rest?' Die zin staat op bladzijde 406 van een boek dat in de 405 bladzijdes daarvoor volledig gaat over wat er buiten haar boeken van Elena Ferrante rest.
Ook moet de lezer bestand zijn tegen de hardnekkige neiging van sommige schrijvers uit te weiden over hun zware/ belangrijke/ moeilijke/ uitputtende schrijfproces. Zo komen de woorden 'schrijver' en 'schrijfster' samen 135 keer voor in Frantumaglia, het werkwoord 'schrijven' 459 keer, de vervoegingen 'schrijf', 'schrijft' of 'schreef' 260 keer en het voltooid deelwoord 'geschreven' in totaal 160 keer. Dat is veel in een boek van 448 pagina's.
En wat gebeurt er als je voor de 36ste keer wilt uitleggen op welke magische wijze de woorden hun weg vinden naar het papier? Dan krijg je passages als: 'Deze wervelende snelheid van schrijven is mooi, dit in enkele regels teruggaan tot de inkttekens op het vloeipapier van de kindertijd, op zoek naar het primaire labyrint. Ligt de inspiratie tot de kunst van het in een stad verdwalen in die inktarabesk? Nee, het ravijn trekt naar beneden, er is een nog eerder, een eerder dat vóór de kronkels op het vloeipapier komt. We moeten teruggaan.'
Daarna volgt vaak een uiteenzetting die benadrukt dat Elena Ferrante alles van Freud heeft gelezen, dat Elena Ferrante de klassieken heeft gelezen, dat ze Moravia, Manzoni, Morante en Malaparte heeft gelezen. En Henry James en Marcel Proust natuurlijk. En Diderot en Flaubert.
Over haar Napolitaanse romans schreef de Volkskrant al eens dat er 'een loodzware sluier van lotsbestemming over het verhaal hangt, waar geen straaltje humor in wil doordringen'. In Frantumaglia zijn de gordijnen nog steviger gesloten, en wel dankzij een overvloed aan zinnen als: 'Het liminale is interessant als retorische kunstgreep, het is de metaforische weergave van aarzeling tussen twee tegengestelden en een doeltreffende samenvatting van de tijd waarin wij leven.'
Je kunt natuurlijk stellen dat het wel degelijk van humor getuigt vijf korte vragen van een Italiaans tijdschrift te beantwoorden met een relaas van tachtig pagina's, maar in plaats van te lachen denk je als lezer van Frantumaglia toch vooral aan dat beroemd geworden citaat uit de film La Grande Bellezza van Paolo Sorrentino: 'Om serieus te willen worden genomen in dit land, moet je jezelf serieus nemen'. Het resultaat: een boek voor de liefhebber. Of specifieker nog: een liefhebber met doorzettingsvermogen.
***
Uit het Italiaans vertaald door Marieke van Laake. Wereldbibliotheek; 448 pagina's; € 24,99.
Sam De Wilde
rt/aa/12 m
★★★☆☆
In 2003 verscheen in Italië een correspondentieboek van een Premio Strega-winnares die met 'Kwellende liefde' (1992) en 'Dagen van verlating' (2002) toen twee romans had geschreven die buiten de laars nauwelijks gelezen werden. Zestien jaar later is Elena Ferrante een wereldwijd fenomeen, even bekend van haar kwartet Napolitaanse romans over twee vriendinnen die opgroeien in de gewelddadige Campanische havenstad als van de hardnekkigheid waarmee ze haar echte identiteit afschermt. De eerste editie van 'La frantumaglia', zoals het boek in het Italiaans heet naar een veellagig woord uit het dialect van Ferrantes moeder, was een verzameling brieven, notities en interviews die de schrijfster schoorvoetend liet publiceren. Wie hoopt in de recent verschenen Nederlandse vertaling definitief te weten te komen wie de echte Elena Ferrante is, krijgt, geheel in de lijn der verwachtingen, een antwoord dat geen antwoord is.
Hoewel hier en daar wel degelijk weetjes te rapen vallen over de achtergrond van de mysterieuze figuur, is een al te groot deel van het cahier een verklaring in verschillende vormen voor de onbekendheid van één van Italiës bekendste romancières. De redenen voor Ferrantes zelfgekozen anonimiteit zijn inmiddels vaak genoeg besproken, liggen nogal voor de hand en zijn absoluut niet boeiend genoeg om er een heel boek mee te vullen: het mediacircus (en onder premier Silvio Berlusconi mocht het wellicht met nog net iets meer recht een circus genoemd worden) zou te veel een personencultus geworden zijn die niet meer echt om literatuur geeft. Daar is evenveel voor te zeggen als ertegen in te brengen valt. Uiteraard verdedigt Ferrante vooral haar recht op afwezigheid en het primaat van de tekst, al zet ze daarbij diegenen die in haar identiteit geïnteresseerd zijn soms al te makkelijk weg als oppervlakkige lezers.
In ieder geval trakteert Ferrante zowel haar 'echte' als haar 'onechte' lezers ook op interessantere flarden tekst en gedachtekronkels in deze met documenten uit de periode tussen 2003 en 2016 aangevulde versie van de oorspronkelijke uitgave. Tussen de vaak iets te breedvoerige onderzoeken naar de drijfveren van haar personages, de voorspelbare vragen van interviewers en Ferrantes even voorspelbare antwoorden wordt een auteur zichtbaar die bevlogen en erudiet spreekt over de rol van Napels in haar fictie, over de literaire en culturele tradities waaruit haar romans ontstaan, over het schrijfproces, en zelfs, heel af en toe, over zichzelf.'Frantumaglia' lezen is ploegend lezen. Een soms zwaar en vervelend karwei, maar wie zich geconcentreerd achter de roestige ploegschaar zet, zal in de omgewoelde aarde hier en daar iets van grote waarde aantreffen. Ferrantes wijsheid en gevatheid zit nu eens in een nooit verzonden maar snedig antwoord aan een journalist, dan weer in een ongepubliceerd stukje roman, in een aantal regels over een kappertjesplant of in een filering van de figuur Berlusconi waarin de staatsman niet eens genoemd wordt.
Als non-fictieve aanvulling bij de romans lijkt 'Frantumaglia' vooral iets voor hardnekkige Ferrante-fans en allesverzamelaars, hoewel het ook voor hen eerder een boek zal zijn om occasioneel in te snuisteren en zich af en toe te verkneukelen bij een brief of dwars idee van hun favoriete schrijfster. Als echter ooit bekend wordt wie achter het pseudoniem schuilgaat en we dus zeker zullen weten of deze verzameling geschriften geklasseerd mag worden bij de non-fictie of de fictie (als Ferrante bijvoorbeeld toch een man zou blijken), dan zou 'Frantumaglia' weleens een sleutelwerk in de hele literaire maskerade kunnen zijn. Het is hoe dan ook een uitdagend en gelaagd werk dat zijn geheimen niet zomaar prijsgeeft.
Bernard Huyvaert
De boeken en de tv-reeks 'De geniale vriendin' kennen een enorm succes. 'Frantumaglia' wijdt je in in het creatieve proces van de schrijfster. Ferrante is fier over haar werk, maar tegelijkertijd nederig. Zij spreekt over haar angsten wanneer van een van haar romans een film wordt gemaakt. Zal de film wel een goede weerspiegeling zijn van het boek? Zij legt uit waarom zij liever anoniem blijft (Ferrante is een pseudoniem). Zij schrijft over de vreugde die een auteur vervult bij het neerschrijven van zijn verhaal, maar ook over de ontnuchtering die hij ondervindt wanneer hij vindt dat het resultaat ontoereikend is. De frisheid van het werk ligt in het feit dat het niet voor publicatie bestemd was, maar een samenraapsel ('Frantumaglia') van disparaat materiaal. Er zijn ook fragmenten die de uiteindelijke versie van de romans niet gehaald hebben. Om het boek ten volle te kunnen waarderen, is het beter dat je de romans van Ferrante hebt gelezen. Het boek richt zich tot een ruim publiek, maar op de eerste plaats tot de vele fans van de schrijfster.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.