Pose : over hoe we kijken en wie we spelen
Basje Boer
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh & Van Ditmar, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BOER |
Peter Bosma
Een groep aspirant-scenarioschrijvers volgt een scenariocursus voor beginners. De docent geeft uitleg over het ambacht om intrigerende personages en een fascinerend conflict op te bouwen en af te ronden. In detail worden de opdrachten en uitwerkingen beschreven. De roman bevat expliciete reflectie op het schrijfproces, onder andere door herhaling van scènes in kleine variaties. De handeling is keurig opgesplitst in drie delen: set-up, confrontation en resolution. Het uitgangspunt is de film 'The Breakfast Club', een highschoolspeelfilm uit 1985 waarin tieners voor straf met elkaar opgesloten zitten in een ruimte. Ook de cursisten zitten een week met elkaar opgescheept. Melige stemmingen en broeiende gedachten over verleiding en seks wisselen elkaar af. De groepsdynamiek wordt beschreven vanuit het perspectief van Jo, een nogal stereotiepe onaangename vrouw van middelbare leeftijd. Het is ook mogelijk te concluderen dat de hele situatie in haar fantasie gevormd is, inclusief de hartsvriendin die haar via chatberichten nuchtere adviezen geeft. Fictie en realiteit lopen in elkaar over.
Rob Schouten
rt/aa/02 m
Het is bij het lezen van Basje Boers (1980) tweede roman 'Nulversie' bepaald geen overbodige luxe als je het nodige van films en filmgeschiedenis weet. Niet alleen haalt ze talloze films aan, van klassiekers als 'Psycho' tot minder bekende rolprenten als 'The Apartment', maar ze citeert er ook veel uit, vooral om te laten zien wat de filmische stereotypen zijn en hoe verschillende regisseurs ze hebben opgelost. Het moet fijn zijn om daar beelden bij te hebben. Dat ik met mijn geringe filmkennis toch door 'Nulversie' gegrepen werd komt doordat Boer haar thema zo duidelijk voor het voetlicht weet te brengen: ons leven, onze relaties en liefdes lopen ook nogal eens volgens lijnen van clichés en vermeende authenticiteit.
In 'Nulversie' volgen vijf personen een masterclass scenarioschrijven ergens op het platteland en je voelt het al aankomen (cliché), het leven van die vijf begint steeds meer op zulke scripts te lijken en andersom lijken de ingeleverde scripts verduiveld veel op het leven van de personages, zodat je soms niet meer weet of je nu de werkelijkheid of fictie voorgeschoteld krijgt. Zeker als ook de personages zelf hun situatie tijdens de cursus tot onderwerp nemen: "Een cursus denkt ze. Een masterclass. Vijf man zitten met elkaar opgescheept. Waarom zouden ze niet weg kunnen? Misschien is het noodweer. Misschien stormt het, code rood. En als we dan toch dramatisch doen - een kasteel. Dat ene kasteel verderop in het dorp. Ze buigt zich over haar laptop. Hier kan ze wat mee."
Dat alles maakt 'Nulversie' tot een behoorlijk complex of noem het caleidoscopisch geheel. Dat het niettemin vlot leest komt door Boers pen. Ze doet er niet al te filosofisch over, laat het allemaal voor zichzelf spreken.
Het begin is al direct filmisch, als een soort regieaanwijzing krijgen we het station van aankomst beschreven. Dan verschijnt van de ene kant Jo, een van de deelnemers, en van de andere kant Rens, een andere deelnemer. Je ziet als het ware hoe de camera van de een naar de ander pant. En zo gaat het hele boek, eenmaal op de filmische gedachte gebracht voel je dat alles filmisch beschreven is, close-ups, afstandshots, dialogen, flashbacks, peinzende blikken, plotwendingen, perspectiefwisselingen: het lijkt allemaal geregisseerd. En opeens ontdek je dat ook de gewoonste beschrijvingen in een verhaal als een soort scriptaanwijzingen kunnen fungeren, bijvoorbeeld hier als Jo en Rens doodgewoon samen ergens heen lopen: "Jo past haar looptempo aan het zijne aan. Er zit iets looms en zwierends in zijn manier van bewegen. Hij maakt lange passen met lange benen, zij tippelt erachteraan op korte pootjes. Als een vogeltje."
Dat voortdurende bewustzijn van het leven dat zich als een film ontrolt geeft dit verhaal een heel aparte smaak, steeds ben je je bewust van de gemeenplaatsen maar ook van de pogingen daaraan te ontsnappen, zo bijvoorbeeld in de verhouding tussen de veel oudere Jo en de jonge Rens (cliché), die intussen zijn vriendin thuis loopt te bedriegen (cliché). Zo nu en dan laat Boer weten hoe filmisch het allemaal is, bijvoorbeeld als ze schrijft "Hun wandelen is een dialoog op zich, Jo moet nog in het ritme komen" maar op den duur laat ze het aan de lezer zelf om uit de kluwen werkelijkheid-filmfictie te komen.
Het is een vernuftig spel dat Basje Boer met haar lezers speelt, al lezend kom je erachter hoe stereotiep ook je eigen verwachtingen zijn, maar de vraag is of dat erg is.
Boers 'Nulversie' lijkt me trouwens ook een toespeling op een wereld waarin virtuele en echte realiteit in elkaar overlopen en dan wordt het, ondanks de objectieve, registrerende toon zelfs enigszins benauwend: er is geen ontsnappen aan het leven als film. De vijf cursisten, hoe verschillend ook, en hun cursusleider, plus alle bijfiguren, zijn in zekere zin dan ook puppets on a string. Hun handelen wordt bepaald door verwachtingspatronen, plotwendingen, kunstmatige gedachten. Dat ik intussen niet wist wat een 'MacGuffin' is of waar de 'Nancy Drew-stijl' voor staat blijkt ten slotte een overkomelijk tekort; Basje Boer praat je vlot bij, als een soort goeie, niet al te nadrukkelijke cursusleider.
oordeel
Vernuftig spel met clichés.
Nijgh & Van Ditmar; 270 blz. € 20.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.