Het uur van Zimmerman
Karolien Berkvens
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Lebowski Publishers, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BERK |
Karen Billiet
ob/kt/12 o
Toegegeven, ik voelde vooral scepsis toen ik Zoon van Berlijn, de tweede roman van de Nederlandse schrijfster Karolien Berkvens, in handen kreeg. Haar debuutroman Het uur van Zimmermann werd in Vlaanderen niet opgemerkt. Over de schrijfster kwam ik alleen te weten dat ze na een opleiding theaterwetenschap van Amsterdam naar Berlijn verhuisd was.
Ik woonde zelf een tijd in Berlijn. Al te vaak hoorde ik er inwijkelingen schmieren over de magie van de stad: de alternatieve levensstijlen, het uitgaansleven, de kunstwereld en de start-ups. Vanuit een handvol wijken met veel Engelstalige koffiebars leken ze vooral hun eigen dromen op de stad te projecteren. Vaak waren ze blind voor de oorspronkelijke Berlijners, die hun wijken in korte tijd drastisch zagen veranderen. Ik vreesde dat dit boek in hetzelfde bedje ziek zou zijn.
Maar Berkvens beschrijft met verdomd veel kennis van zaken wat er in Berlijn gebeurd is sinds de val van de Muur. Op die historische dag had Jakob Richter na jaren aanmodderen plots een doel voor ogen: hij zou in de politiek stappen en meebouwen aan de toekomst van zijn stad. Een kleine dertig jaar later reikt hij vergunningen uit voor bouwprojecten in het centrale district Mitte. Hij is het soort man dat zich te pletter werkt en daarbovenop traint voor een marathon. Zijn idealisme heeft hij al lang ingeruild voor pragmatisme. Berlijn is immers 'arm aber sexy', zoals de flamboyante burgemeester Klaus Wowereit ooit zei. De stad heeft geld nodig en vindt dat in het braakland dat vrijkwam na het verdwijnen van de Muur. Al in de jaren 90 werd het nieuwe stadshart, de Potsdamer Platz, volgebouwd met zielloze mastodonten door reuzen als Sony en Daimler. Nog altijd staan er megalomane bouwprojecten in de steigers die met ronkende Engelse slogans op een kapitaalkrachtig publiek mikken.
Vader en zoon
Jakob is best ingenomen met dat beleid. 'De meeste mensen vonden het nu eenmaal prettig om in een mooie, schone en veilige omgeving te leven en daar was niets mis mee.' Maar wanneer hij in de arbeiderswijk Moabit de reconversie van een brouwerij in een winkelcentrum goedkeurt, komen buurtcomités in opstand. Zijn zoon Fabian schaart zich aan hun zijde. Vader en zoon zijn uit elkaar gegroeid sinds Jakobs vrouw Stephanie na een valpartij in een jarenlange coma belandde. Fabian is een tegenpool van zijn vader: hij verknoeide zijn studies en gaat ten onder aan alcohol. Een milieuactiviste schudt hem uit zijn lethargie. Hij neemt een baantje als vuilnisman en ontdekt zo het leven van de armere Berlijners in de buitenwijken.
Het knappe is dat Berkvens verschillende milieus portretteert en zo uiteenlopende visies op de stad introduceert. Het ene moment is dat de investeerder die verloederde wijken met kebabzaken en casino's wil opwaarderen, het volgende moment de buurtbewoner die verknocht is aan zijn één-euro-shop. Als lezer krijg je dan ook geen radicale visie voor of tegen gentrificatie in de strot geramd. Je kan alleen maar vaststellen hoe moeilijk het is om al die verschillende stemmen te verzoenen in een beleid.
Bakfietsouders
Ook wie in Gent, Brussel of Amsterdam woont, zal herkenbare vragen aantreffen: 'Wat gebeurde er met een stad waarin het voor een vuilnisman, een agent, een leraar of een weduwe met een klein pensioen een onmogelijke opgave werd om een betaalbare woning te vinden? Van wie was de stad eigenlijk? Van wie was de ruimte? (…) En waar kwam je nog in aanraking met iemand die anders was dan jij?'
Het beeld dat Berkvens van Berlijn ophangt is heel waarheidsgetrouw. De personages hangen rond in 'Eckkneipen' en 'Kriegslücken'. Ze sakkeren op Hartz IV, de omstreden hervorming van de arbeidsmarkt die veel Berlijners onder het bestaansminimum duwde. Of ze mopperen over Prenzlauer Berg, dat van een uitgeleefde wijk in Oost-Berlijn evolueerde naar een monoculturele buurt met bakfietsouders.
Berkvens geeft de lezer zo een pak interessante achtergrondinformatie, maar vormelijk wringt het wat. Het discours over de stad verdringt het verhaal over het uiteenvallende gezin Richter, ook al zijn die passages heel aangrijpend neergeschreven. De kracht van het boek is vooral dat het in heldere taal de complexe stadsgeschiedenis in kaart brengt. Vertrek dus niet naar Berlijn zonder dit boek te lezen.
Lebowski, 256 blz., 21,99 € (boek 9,99 €).
Bo Van Houwelingen
em/ec/15 d
Als er in een armere buurt een koffietentje verschijnt waar je een almond latte kunt bestellen weet je dat er sprake is van gentrificatie. Sociale, culturele en economische verbeteringen trekken nieuwe, rijke bewoners aan terwijl de oorspronkelijke bewoners worden verdreven. Het gebeurt ook in Berlijn, waar de tweede roman van Karolien Berkvens (1986) speelt.
In Zoon van Berlijn voert zij vader en zoon Richter op. Vader Jakob heeft de val van de Muur aangegrepen voor een politieke carrière. Als sociaal-democraat gaat hij over bestemmingsplannen. Zoon Fabian is zijn tegenpool: na de Wende opgegroeid in welvaart en vrijheid en zonder ambitie, op roken en drinken na. Hij minacht zijn vader die z'n idealen verkwanselt door in te stemmen met een shoppingmall in plaats van te zorgen voor betaalbare woningen.
De sympathie van de schrijver ligt bij Fabian, die nadenkt over de stad: 'Almaar meer straten en buurten werden bevolkt door mensen met hetzelfde opleidingsniveau, vergelijkbare inkomens en een gedeelde politieke voorkeur.' En: 'Diversiteit was de motor, het ongewisse, de aantrekkingskracht van het stadsbestaan.' Zijn gedachten zijn overduidelijk, Berkvens wil iets te graag dat ze begrepen worden. Over Jakobs werk schrijft ze in bureaucratentaal: 'Leidraad voor de Agenda 2010 vormde niet de consolidatie van de verzorgingsstaat, maar het vertrouwen in de oplossingsgerichte mechanismen van de markt en de zelfredzaamheid van de burger.' Ook als het ironisch bedoeld is, blijft het saai.
De missie van Berkvens om de keerzijde van gentrificatie te laten zien, maakt dat het verhaal er een beetje bij inschiet. Zoon van Berlijn zet aan het denken over actuele grootstedelijke ontwikkelingen, en is in die zin geslaagd - als pamflet, als roman niet helemaal.
***
Lebowski; 255 pagina's; € 21,99.
Sandra Faneker
Fabian wordt geboren op 9 november 1989, de dag dat de Berlijnse Muur valt. Zijn vader Jakob beseft die dag dat hij op politiek en bestuurlijk niveau wil meewerken aan de toekomst van de stad en zet zich daar volledig voor in. Fabians ideeën over hoe te leven staan haaks op die van Jakob. Bijna dertig jaar later zwerft Fabian stuurloos door de stad. Hij heeft geen idealen, is gestopt met zijn studie en heeft roken en drinken tot dagtaak verheven. Als hij de twintigjarige activiste Isa ontmoet, ontwaakt er iets in hem. Hij besluit vuilnisman te worden en kan nu nog meer van zijn geliefde stad genieten. Deze tweede roman van Karolien Berkvens (1986) is een intelligent, scherpzinnig en maatschappijkritisch verslag van het conflict tussen vaders en zonen, tussen generaties en tussen arm en rijk. Pijnlijk duidelijk laat ze de gevolgen zien van gentrificatie, de teloorgang van idealen, en van het grootkapitaal dat de stad opeet en als eenheidsworst uitspuugt. Actueel, met personages die verschillende kanten verbeelden, maar warm-menselijk blijven. Een actuele en maatschappijkritische roman met een prachtige stijl.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.