Alles moet mooi zijn aan de mens : roman
Sasha Marianna Salzmann
Sasha Marianna Salzmann (Auteur), Goverdien Hauth-Grubben (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : SALZ |
Karen Billiet
ua/an/04 j
Wat vormt je identiteit? Is het de familie waarin je opgroeit? De taal die je spreekt? Het land waar je vandaan komt? Het geslacht waarmee je geboren wordt? En wat als dat allemaal niet eenduidig is? Rond die vragen spint de Duitse schrijfster Sasha Marianna Salzmann (33) haar duizelingwekkende romandebuut Buiten mezelf.
Salzmann is in veel opzichten een buitenbeentje. Ze werd geboren als kind van Joodse ouders in de Sovjet-Unie, maar groeide sinds haar elfde op als migrante in Duitsland. Ze is lesbisch en bestempelt zichzelf als genderfluïde. Als volwassene nam ze de voornaam van haar overgrootvader Sasha aan om dat te onderstrepen. In Istanbul, waar ze enkele jaren woonde, verkeerde ze in de transgendercommunity. De literaire wereld beschouwt ze niet als haar natuurlijke biotoop. Ze verdiende haar strepen als theatermaker bij het Berlijnse Gorki Theater, met stukken waarin ze vaak de Joodse identiteit onder de loep neemt.
Het lijkt misschien viswijverig om zo uitgebreid in te gaan op het privéleven van de schrijfster, maar veel biografische elementen sijpelen door in Buiten mezelf. In het boek reist de lesbische Alissa - die zich liever Ali laat noemen - van Berlijn naar Istanbul om haar verdwenen tweelingbroer Anton te zoeken. Haar zoektocht dompelt haar onder in het queer nachtleven, een wereld die Salzmann inkleurt met veel discoballen, jarentachtighits en glitterjurken. Ali raakt er in de ban van Katho, een Oekraïense nachtclubdanseres die zichzelf met testosteron inspuit omdat ze eigenlijk een hij is.
Katho's herinneringen aan haar kindertijd in Odessa brengen Ali op het spoor van haar eigen familiegeschiedenis. Odessa is ook de stad waar haar Joodse voorouders vandaan komen. 'Hoe tegenstrijdig de waarheden van de familiegeschiedenissen ook mogen zijn', merkt Ali op, 'toch was er een gemene deler in al die overleveringen: de leden van deze familie waren allemaal heel mooi en intelligent, althans zo placht men over hen te vertellen'. Uit Czernowitz, Wolgograd, Alma-Ata, Grozny en Moskou komen sprookjesachtige geschiedenissen aanwaaien. Over haar overgrootouders Etinka en Sjoera, die als artsen mensenlevens redden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Of haar grootvader Daniil, die het van straatschoffie tot universiteitsstudent schopte. Maar Ali daagt haar familieleden uit om de overgeleverde mythes te herzien. Zo komt een ander verhaal aan de oppervlakte, van mensen die door het structurele antisemitisme in de Sovjet-Unie telkens weer als tweederangsburgers beschouwd werden. Hoe vaak ze ook probeerden een nieuwe start te maken.
Molotovcocktail
Hoe dichter Ali bij het heden komt, hoe grimmiger de verhalen worden. 'De herinnering is een parasiet', verzucht Ali's moeder Valja. De familie kreeg na de val van het IJzeren Gordijn een kans om zich aan het troosteloze leven in een Moskouse buitenwijk te onttrekken. Het pas verenigde Duitsland reikte in die jaren massaal verblijfsvergunningen uit aan Joodse Sovjetburgers. Maar het nieuwe land staat niet garant voor een rooskleurig bestaan. Ali herinnert zich een kindertijd vol geweld. Van schooljongens die de kinderen uit het asielcentrum bekogelen tot haar eigen ontwortelde vader die zijn familie terroriseert. Zelf zoekt Ali soelaas in een anarchistische commune waar ze molotovcocktails in elkaar knutselt.
Zo waaiert Ali's zoektocht naar Anton uit in een zoektocht naar zichzelf. Al lijkt dat in de loop van het boek op hetzelfde neer te komen. Bestaat Anton wel? Of is hij een weerspiegeling van Ali? Tijdens het oprakelen van de familiegeschiedenis transformeert ze immers voor onze ogen. Net als Katho is Ali aan de testosteron gegaan. Haar stem zakt, haar schaamlippen groeien. Het vertelperspectief verspringt van 'zij' naar 'ik' naar 'hij'. Het verhaal neemt de vorm aan van een kubistisch portret, waarop verschillende gezichtspunten tegelijk samenkomen.
Salzmann maakt het nog raadselachtiger met een tweede deel, waarin Anton de herinneringen van Ali aanvult. Daarin zet ze ook het tijdskader op de helling. Want Anton vertelt over de protesten in het Gezipark, waar Ali nooit getuige van geweest is. 'Ik stel me voor dat hij alles zou doen waartoe ik niet in staat ben geweest', verklapte Ali eerder in het boek. Naar mijn smaak is dit een kunstgreep te ver. Maar ik vergeef het Salzmann. Want Buiten mezelf zuigt je mee in een draaikolk van spanning zonder dat je het noorden verliest. Het fascinerende hoofdpersonage en de vakkundige opbouw van de verhaallijnen maken van dit boek een ijzersterk debuut.
Vertaald door Goverdien Hauth-Grubben, Atlas Contact, 368 blz., 21,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Außer sich'.
Theo Vos
Tweeling Alissa (Ali) en Anton zijn onafscheidelijk, tot in het incestueuze toe. In geboortestad Moskou en ook later, in Duitsland, waar hun ouders begin jaren negentig het antisemitisme in post-Sovjet-Rusland ontvluchtten. Dan verdwijnt Anton spoorloos. Tot er een anonieme ansicht uit Istanbul komt. Daar gaat Ali naar hem op zoek. Via herinneringen wordt de lezer deelgenoot van haar vier generaties terugreikende familiegeschiedenis waarin zich de Europese geschiedenis weerspiegelt (Hitler, Stalin, het moderne Turkije). Het ‘tweeslachtige’ Europees-Aziatische Istanbul bevalt haar. Net als de transseksuele danser Katho gaat ze aan de testosteron die daar vrij verkrijgbaar is. Om Anton te worden? Een boek over ‘je niet willen vastleggen’: qua geografie, politiek, taligheid en etnisch-religieuze en seksuele (gender)identiteit. Dat klinkt allemaal wat veel en modieus voor een boek, maar Salzmann (1985) weet door krachtige dialogen, levendige personages en humor volstrekt te overtuigen in deze bejubelde debuutroman (onder andere shortlist Deutscher Buchpreis 2017). De auteur is dramaturge bij het Maxim Gorki Theater in Berlijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.