Het leven als tragikomedie : over humor, kwetsbaarheid en solidariteit
Tim Fransen
Tim Fransen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Das Mag Uitgevers, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : FRAN |
Jan Desloover
il/pr/26 a
Met zijn eerste voorstelling, Het failliet van de moderne tijd, won Tim Fransen (30) in 2016 de Neerlands Hoop, de prijs voor het grootste cabarettalent. De sublieme opvolger heette Het kromme hout der mensheid. Die titels doen al lichtelijk vermoeden dat hij niet echt van de onderbroekenlol is. Het mag ergens over gaan. Over heel veel zelfs, tot en met het grote niets. Fransen studeerde psychologie en filosofie en bouwt zijn voorstellingen rond de inzichten en vragen die hij toen opdeed.
Toeval en chaos
Friedrich Nietzsche liet de grootste indruk op hem na. De Duitser, die omzeggens in zijn dooie eentje komaf maakte met absolutisme in het westerse denken - en dat heel goed besefte, getuige de bijnaam 'filosoof met de hamer' waarmee hij zichzelf bedacht - liep als een rode draad door Fransens debuutshow. In Het kromme hout der mensheid was verlichtingsfilosoof Immanuel Kant de spil, samen met zijn tijdgenoten Napoleon Bonaparte en Beethoven. Drie figuren met gigantisch talent en even enorme gebreken. Fransen verweefde het allemaal in een helder breedbeeldverhaal met fijne, goed gedoseerde humor en hier en daar een door hemzelf verzorgd piano-intermezzo. Grote klasse.
Met Brieven aan Koos vertaalt hij die formule - min de piano - naar een boek. Ook hier een klaar uitgangspunt: de zelfverklaarde 'zolderkamerfilosoof' Fransen komt eindelijk eens buiten en reist zijn helden achterna. Weer is Nietzsche een drijvende kracht, want het is een zin in diens De vrolijke wetenschap die Fransen de koffers doet pakken: 'Gedachten zijn de schaduwen van onze ervaringen, - altijd donkerder, leger, simpeler dan deze'.
And off he goes. Eerst - kan het anders? - naar het Duitse dorp Röcken, waar zijn idool ter wereld kwam en nu begraven ligt. Een trip die hem doet mijmeren over toeval en chaos, volgens Nietzsche de wezenlijke aard van de werkelijkheid, maar evengoed over hoeren, dwangmatige masturbatie en de fruitafdeling van Albert Heijn.
In Londen, waar Marx Das Kapital schreef en onnoemelijke ellende leed, vraagt Fransen zich af wat het verschil is tussen een gelukkig en een waardevol leven. 'Werkelijk om iets geven', schrijft hij, 'betekent volgens mij juist dat je bereid bent je geluk ervoor te riskeren'. Kijk, daar kan je wat mee.
Van vlees en bloed
Nooit vergeet Fransen dat die hoogdravende helden van hem voor alles ook gewoon van vlees en bloed waren. Een inzicht dat hij dankt aan zijn mentor, wijlen René Gude, een tijdlang Nederlands Denker des Vaderlands. 'Er is een reden dat hij of zij zich dag in dag uit opsluit om achter een bureautje te gaan zitten schrijven', zei Gude. 'Als je erachter komt wat die reden is, dan ga je ze pas echt begrijpen.' Of korter, in de woorden van Nietzsche: je kunt iemands filosofie lezen als 'een ongewilde biografie'.
Neem Albert Camus. Leed al op jonge leeftijd aan open tbc. Hij is amper zeventien als de arts hem meedeelt: 'U bent sterk en ik moet openhartig tegen u zijn: ik kan u zeggen dat u gaat sterven.' Camus trekt het tot zijn 49ste maar, schrijft Fransen, 'het gevoel ter dood veroordeeld te zijn laat hem zijn hele leven nooit meer los'. Met die niet zo petite histoire in het achterhoofd wordt het absurdisme in La peste of L'Etranger een pak, nou ja, minder absurd. En snap je ook beter waarom we mekaar wel groeten in de wachtzaal van de dokter maar niet in een treincoupé. Fransen: 'Het is de onvermijdelijkheid van ons falen die ons verbindt.'
Die onontkoombaarheid maakt dat Fransen halfweg het boek helemaal klaar is voor verlichting. 'Als je alles krijgt wat je verlangt', wist de Boeddha, 'dan kom je erachter dat alles niet alles is.' Woorden die Fransen doen beseffen dat we het niet per se in het Verre Oosten hoeven te zoeken, maar evengoed bij René Froger terecht kunnen: 'Een eigen huis, een plek onder de zon / en altijd iemand in de buurt die van me houden kon / toch wou ik dat ik net iets vaker / iets vaker simpelweg gelukkig was. / Oohoho.'
En wie is die Koos uit de titel eigenlijk? Koos Terpstra, gevierd theaterregisseur en -schrijver. En in den beginne uitgesproken non-believer toen Fransen hem vertelde over zijn plannen voor een voorstelling waarin de grappen ondergeschikt zijn aan de filosofie. Het kan niet anders of Koos is intussen volledig om. 'Er is in de wereld één weg die niemand kan gaan behalve jij', schrijft Nietzsche in Oneigentijdse beschouwingen. 'Waarheen hij leidt? Vraag niet, ga hem.' Tim Fransen is aan het gaan, hard.
Das Mag, 250 blz., 22,50 € (e-boek 9 €)
Roderik Six
ob/kt/17 o
Waarom sorteren supermarkten hun producten niet op kleur? Of alfabetisch? Waarom loopt iedereen hoog op met wijn maar is druivensap iets voor kleuters? Waarom hebben ze wel het hart maar niet de piemel van Chopin, die in Parijs begraven ligt, terug naar Warschau gebracht? Het zijn loodzware filosofische dilemma’s waarmee cabaretier Tim Fransen worstelt in zijn brieven aan zijn theatermentor Koos Terpstra. Die laatste heeft zijn poulain aangemaand om de zolderkamer te verlaten: als Fransen een voorstelling wil maken over zijn wijsgerige helden moet hij op reis en de plekken bezoeken die belangrijk waren voor grote Europese denkers.
Dat loopt niet van een leien dakje. Fransen treint naar Parijs om het graf van Albert Camus te bezoeken maar loopt verloren op Père-Lachaise: nergens is de grafsteen van Camus te bekennen, vooral omdat de man in Lourmarin begraven ligt, een dorpje in de Provence. Blijkbaar houdt Fransen niet van Wikipedia. Wat Fransen ook vergeet te doen op het wereldberoemde knekelveld: het graf van Sartre en De Beauvoir bezoeken, toch geen onbekenden van Camus.
Die slordigheden zijn symptomatisch voor Fransens brievenboek. Hij reist naar Turijn om zijn held Nietzsche te eren. Een vreemde bestemming want wie een diepgravend essay over Nietzsche wil schrijven zou eerder voor Weimar kiezen, waar het Nietzschearchief zich bevindt en waar Goethe en Schiller ook rondliepen. De enige reden waarom Fransen voor Turijn opteert: hij kan het alombekende verhaaltje over het gegeselde paard nog eens van stal halen. O, en Nietzsche ging graag naar de hoeren. En Nietzsche en de nazi’s, dat was ook een dingetje. Tja, daarmee doe je de grote Europese denker zeker recht aan.
In zijn brieven raakt Tim Fransen niet verder dan knullige reisbeschrijvingen, een paar mijmeringen over de inrichting van de Albert Heijn en wat wijsgerige weetjes die zo uit Filosofie voor dummies komen. Fransen probeert ook dwangmatig grappig te zijn wat resulteert in gênante pipi-en-kakahumor of flauwe woordspelingen – wie in Wenen bij wijze van afscheid tegen een ober ‘Auf Wienerschnitzel’ roept, verdient geen applaus maar een draai om de oren.
Helemaal ergerlijk wordt het als Fransen denkers probeert te herleiden tot hun psyche: Napoleon werd vroeger gepest, dus groeide hij uit tot een tiran; Nietzsche schreef zo zwartgallig omdat hij geen vrouw kon krijgen. Diepe, heel diepe inzichten voor een gediplomeerde psycholoog die de lezer even diepe zuchten ontlokken. Van frustratie welteverstaan.
*
Das Mag, 250 blz., € 19,99.
Wim Fievez
Cabaretier Tim Fransen (1988) vraagt zich wanhopig af hoe hij zijn moeizaam verworven kennis van delen van de filosofie kan inzetten voor zijn theatervoorstellingen. Hij spreekt met René Gude maar zijn impresario Koos adviseert hem zijn neus uit de boeken te halen en de wereld in te trekken, op zoek naar de dingen zelf. Tien brieven worden geschreven en verstuurd vanuit de diverse Europese steden die Fransen besluit te bezoeken. Voorkeur hebben plekken die met de naam van zijn idool Nietzsche zijn verbonden. De brieven zelf zijn van een onthutsende alledaagsheid, filosofisch compleet oninteressant en zelfs als script voor een theatervoorstelling rampzalig. Wat vooral opvalt, is dat Fransen met de situatie die hij op zijn bestemmingen aantreft, helemaal geen raad weet. Aangekomen bij het graf van Nietzsche gaat het over biologische wijnen bij de AH bij hem in de straat en later over Sam, de hond van zijn ouders, over zijn problematische latrelatie en worden ons zelfs opmerkingen over zijn stoelgang niet bespaard.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.