De nacht der tijden
Antonio Muñoz Molina
Antonio Muñoz Molina (Auteur), Adri Boon (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Geus, © 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MUNO |
Marijke Arijs
ob/kt/26 o
Wat heeft een gevierd schrijver als Antonio Muñoz Molina gemeen met een misdadiger als James Earl Ray? Allebei hebben ze op een beslissend moment in hun leven de wijk genomen naar Lissabon. De Spanjaard verbleef er in januari 1987. De Amerikaan bracht er welgeteld tien dagen door, van 8 tot 17 mei 1968. Ray probeerde er te ontkomen aan de arm der wet, nadat hij op 4 april 1968 in Memphis, Tennessee, een einde had gemaakt aan het leven van Martin Luther King. Molina deed er inspiratie op voor Winter in Lissabon, de roman die zijn leven zou veranderen. Want tegenwoordig is zijn werk bekroond met zowat alle mogelijke literatuurprijzen, maar in die dagen was hij nog een obscure ambtenaar die in de Portugese hoofdstad spijbelde van zijn gezin. Als de schaduw die verdwijnt reconstrueert de doortocht van Kings moordenaar door Portugal en schetst tegelijk een zelfportret van de kunstenaar als jongeman, want onder het schrijven kwam de auteur zichzelf voortdurend tegen.
Wat vreet een voortvluchtige crimineel uit in een stad als Lissabon? James Earl Ray probeerde er tevergeefs een visum te bemachtigen voor Angola of Rhodesië. De man met het voorkomen van een losbandige begrafenisondernemer maakte zich er zo onzichtbaar mogelijk, nam de gedaante aan van Ramon George Sneyd, een van zijn vele valse identiteiten, en hield zich op zijn hotelkamer bezig met het lezen van kranten, spionageromans en boeken over zelfhypnose. Molina ging zijn gangen na vanaf zijn aankomst op Europese bodem tot zijn vertrek naar Londen, waar hij een paar weken later, op 8 juni, tegen de lamp zou lopen. De schrijver wandelde door dezelfde straten, bezocht dezelfde nachtclubs, zag de dingen die hij zag, las de boeken die hij las en doorworstelde zijn memoires. Ray heeft maar liefst twee autobiografieën op zijn naam staan, Tennessee Waltz en Who killed Martin Luther King?. Die laatste vraag is tot op heden niet onomstotelijk beantwoord. De waanzinnigste complottheorieën doen de ronde en die zijn niet zelden door de vermoedelijke dader zelf de wereld in gestuurd. Molina doorploegde de FBI-archieven, de paperassen van de politie in Memphis, de getuigenverslagen en verhoren van verdachten. Daar hoefde hij de deur niet eens voor uit, aangezien alle documentatie over de moord en de daaropvolgende klopjacht gewoon op het wereldwijde web te vinden is. Het internet is een zegen voor schrijvers als Molina, die hun inspiratie uit de werkelijkheid putten.
Delirium tremens
Hoe kun je weten wat er rondspookt in andermans hoofd? Het valt bepaald niet mee om je te verplaatsen in een man die weinig tot niets met jou gemeen heeft, maar in Als de schaduw die verdwijnt wordt deze onmogelijke inlevingsoefening tot een voorbeeldig einde gebracht. De auteur weet zelfs een paar parallellen te trekken tussen zijn eigen verleden en dat van de Amerikaanse crimineel. Per slot van rekening was hij destijds, in 1987, op zijn manier ook een voortvluchtige, die in Lissabon een heenkomen zocht voor een verstikkend gezinsleven en een vreugdeloos ambtenarenbestaan. Molina is niet mals voor zijn eenendertigjarige ik, een zelfzuchtige aspirant-schrijver die zijn vrouw en kinderen in de steek liet en zijn eigen lafheid ontvluchtte in boeken, films en drank. De weg naar literaire roem ging gepaard met een heleboel collateral damage. In die tijd was het hebben van een gezin burgerlijk en waren alcohol en nicotine nog onmisbare attributen voor schrijvers. Notoire zuipschuiten als William Faulkner, Marguerite Duras en Dashiell Hammett, 'de aristocratie van de literatuur en van het delirium tremens', golden als lichtend voorbeeld. Hoe is het mogelijk, vraagt de auteur zich af, dat hij nu plots die man van gevorderde leeftijd is geworden, verdwaald in de toekomst en belaagd door de schimmen uit het verleden? Sterker nog, hoe is het mogelijk dat hij ooit die puber is geweest, die in literatuur en muziek een tegengif zocht voor de realiteit, die nu zijn voornaamste inspiratiebron is?
Het enige wat de gevestigde en de aanstormende schrijver met elkaar gemeen hebben is dat ze allebei spoken zijn blijven najagen in Lissabon. Aankomen in die stad, schrijft hij, heeft iets van een reis door de tijd, en als het erom gaat de verloren tijd te hervinden kent Antonio Muñoz Molina zijn gelijke niet. Als de schaduw die verdwijnt is een fenomenale inlevingsoefening, een making of van Winter in Lissabon, een meedogenloos zelfportret, een gewetensonderzoek en een reflectie op het schrijfproces ineen. Tijdlagen schuiven vlot over elkaar heen, de lezer krijgt een royale inkijk in zijn literaire keuken en de zinnen zingen zich virtuoos los van de prozaïsche werkelijkheid.
Vertaald door Adri Boon, De Geus, 494 blz., 24,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Como la sobra que se va'.
Maarten Steenmeijer
Op 4 april 1968 werd Martin Luther King vermoord door James Earl Ray. Zo'n 45 jaar later duikt een schrijver, die als twee druppels water op Antonio Muñoz Molina lijkt, in de geschiedenis van deze man. De twee hebben met elkaar gemeen dat ze een korte periode alleen in Lissabon verbleven. James Earl Ray in 1968, toen hij voortvluchtig was. Muñoz Molina zo'n 20 jaar later om research te doen voor zijn tweede roman. Vanuit het heden en opnieuw in Lissabon probeert Muñoz Molina greep te krijgen op de moordenaar en op de tobbende schrijver die hij zelf ooit was. En daarmee natuurlijk ook op de man die hij nu is. Deze zoektocht of dialoog van Muñoz Molina's alter ego met het verleden kennen we al van eerdere romans zoals 'Ruiter in de storm' en 'De nacht der tijden'*. In deze nieuwe roman pakt deze aanpak goed uit in de delen over James Earl Ray maar iets minder sterk in de delen over de jonge schrijver.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.