Dunkelblum zwijgt : roman
Eva Menasse
Eva Menasse (Auteur), Annemarie Vlaming (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, © 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MENA |
Karen Billiet
em/ov/30 n
'Om een soort te begrijpen heb je meer exemplaren nodig. Eentje is niet genoeg.' Dit motto - afkomstig uit de audiogids van het Natural History Museum in Londen - maakt meteen duidelijk waar de Oostenrijkse schrijfster Eva Menasse naartoe wil met haar nieuwe verhalenbundel Dieren voor gevorderden. In acht verhalen neemt ze enkele exemplaren van de diersoort 'mens' onder de loep. Welke factoren verklaren hun gedrag, hoe verhouden ze zich tot de kudde en hoe reageren ze op veranderingen in hun biotoop?
Daarmee observeert Menasse eens te meer de mens. Ook in haar verhalenbundel Dagelijkse zonden vertelde ze over doodgewone levens, opgehangen aan de zeven hoofdzonden. In de roman Quasikristallen belichtte ze het leven van een vrouw vanuit verschillende perspectieven.
In Dieren voor gevorderden passeren vooral veertigers en vijftigers de revue, alleen de gepensioneerde Konrad vormt een uitzondering. Ze laveren tussen een leven in de grootstad en op het platteland. Meestal hebben ze een creatief beroep: we ontmoeten de succesvolle regisseur Charly, de inspiratieloze architect Jakob en de flamboyante wervelwind Micol die van het ene uitzinnige project in het andere rolt. Sommigen leiden een solitair bestaan, zoals de succesvolle psycholoog die plots met anderen overweg moet kunnen in een kunstenaarskolonie. Anderen hebben de handen vol met het familieleven: Nora en Jenna worstelen met de opvoeding van hun lagere schoolkind en Tom, 'de vrouw die vasthoudt aan haar mannennaam', houdt een nieuw samengesteld gezin overeind.
Op het eerste gezicht hebben ze alles voor elkaar en toch zien we elk personage worstelen met een existentiële crisis.
Konrad wordt door de oprukkende dementie van zijn vrouw Grete geconfronteerd met zijn tekortkomingen als echtgenoot en vader. Jakob blijft ter plaatse trappelen in een afgelegen woning in het bos sinds zijn vrouw Anna hem in de steek liet. Charly kan niet zonder zijn vrouw Isolde, die hem artistiek uitdaagt, maar wil zich ook niet losmaken van de jongere vrouw met wie hij een affaire begonnen is.
Weetjes
In elk verhaal stevenen liefdesrelaties af op een dieptepunt. Onverwachte stoorzenders leggen bloot wat al een tijd aan het sluimeren was. Nora en haar man Paul belanden in twee tegenovergestelde kampen wanneer een conflict losbarst in de multiculturele school van hun dochtertje. Tom ontdekt door de dood van haar jeugdvriend Martin wat ze mist bij haar echtgenoot Georg.
Daarbij vertrekt Menasse van heel concrete situaties - een familievakantie in een glijbanenparadijs in Turkije of een lange nachtelijke autorit door de bergen - om uit te komen bij de innerlijke worstelingen van haar personages. Vaak volstaan enkele snelle krijtlijnen om een hele voorgeschiedenis uit te tekenen. Dan is er terloops sprake van een kind dat na een familieruzie om het leven kwam, of een stiefzoon die verdween. Het is net door op tijd te stoppen met uitleggen dat Menasse veel verduidelijkt. Toch wordt het nooit zwaar op de hand, want Menasse brengt je aan het lachen met de onhandigheid en de kleine kantjes van haar personages: pijnlijke conversaties met de buren in de supermarkt, koude oorlogsvoering met de moeder van de stiefkinderen, verdwalen in een wirwar van kleine straatjes op vakantie in Italië.
Elk verhaal wordt ingeleid door een dierenweetje, geplukt uit krantenartikels die Menasse door de jaren verzamelde. De ene keer duikt een bericht over egels die verstrikt raken in wegwerpbekers letterlijk op in een verhaal, dan weer kan je een relaas over eenden die één oog openhouden tijdens het slapen, interpreteren als een metafoor voor de overbezorgde moeder Jenna die elk ongeluk te snel af wil zijn. Maar soms is de link tussen de inleiding en het verhaal ver te zoeken. Eva Menasse gaf in interviews aan dat ze de bronnen wilde blootleggen die haar inspiratie op gang brachten. Al bij al is het een gimmick zonder veel meerwaarde.
Nu we toch aan de kritische noot aanbeland zijn: hoe goed de verhalen ook geschreven zijn, ze eindigen vaak op een vreemde pointe die er een beetje met de haren bijgesleurd werd. Maar ook al slaat Menasse hier en daar de bal mis, Dieren voor gevorderden blijft overeind.
Het is een sterke weergave van de condition humaine in de eenentwintigste eeuw.
Vertaald door Annemarie Vlaming, Atlas Contact, 320 blz., 24,99 € (e-boek 12,99 €). Oorspronkelijke titel: 'Tiere für Fortgeschrittene'.
C.M. Mays
Een bundel met acht korte verhalen en niet, zoals de titel suggereert over dieren, maar over één specifiek dier, namelijk de mens. De verhalen spelen in Berlijn en gaan over liefde en oorlog, de innerlijke oorlog van moderne mensen en meestal over alledaagse trieste en neurotische gebeurtenissen. Met grote gevoeligheid en psychologisch inzicht schrijft de Oostenrijkse journaliste en auteur (1970) in korte heldere taal over de manier waarop wij mensen met elkaar omgaan. Ze benoemt actuele thema’s zoals gezinsleven, scheiding, integratie, dementie, de multiculturele samenleving, maar schrijft ook over wanhoop, narcisme en vervreemding binnen menselijke relaties. Inleidende krantenknipsels over dieren aan het begin van elk hoofdstuk dienen om gedragingen van de mensen in de verhalen te begrijpen. De auteur schreef eerder enkele succesvolle romans en ontving enkele literaire prijzen.
Sofie Messeman
ob/kt/13 o
Jarenlang verzamelde de Oostenrijkse schrijfster Eva Menasse (1970), zus van Robert Menasse, eveneens een bekende schrijver, merkwaardige weetjes over dieren. In haar nieuwe verhalenbundel 'Dieren voor gevorderden' vormen die anekdotes de opmaat voor verontrustende verhalen, niet over dieren maar over mensen. Menasse is in haar element als kritische observator van de goedverdienende, verwende middenklasse. Ze lijkt er genoegen in te scheppen het laagje beschaving van die klasse af te pellen om zo de duistere kanten van de mens te laten zien.
In 'Vlinder, bij, krokodil' voert ze Tom ('de vrouw die vasthoudt aan haar mannennaam') en Georg op, die samen met Georgs kinderen een nieuw samengesteld gezin vormen. Maar hun relatie wordt overschaduwd door Georgs boosaardige ex, die hen er keer op keer van beschuldigt dat de kleren van de kinderen bij hen stukgaan of verdwijnen. Tom koopt daarom alle kleren van de kinderen dubbel zodat de 'kleren van de andere kant' onaangeroerd in de kast kunnen blijven. Toms verbeten, maar begrijpelijke obsessie, sleept je mee. Daarnaast lanceert Menasse ook andere eigenaardigheden. Hoe komt het dat Georg in het hotel de hele tijd verdwijnt? Legt hij het met andere vrouwen aan? De schrijfster zegt het niet, ze toont enkel tafereeltjes die in hun zonderlingheid haast akelig aandoen.
Echt akelig is 'Buidelrat'. Daarin ontmoeten we Charlie Reincke, een ontrouwe echtgenoot die zijn zaakjes goed op orde heeft, maar nu wordt geconfronteerd met een heus drama. Zijn geliefde heeft hem net verteld dat ze zwanger is. Terwijl hij over een duistere berg naar zijn echtgenote terugrijdt, beseft hij dat zijn vrijblijvende leventje ten einde loopt. Zijn nachtelijke tocht mondt uit in regelrechte horror als hij op zoek naar benzine aanklopt bij zijn stamkroeg en daar figuren aantreft die de meest onverklaarbare dingen doen. Van alle kanten dringt het besef zich op dat het verhaal dat hij zichzelf over zijn leven vertelt, rammelt. Dat hij aan het eind oog in oog staat met een ree dat net is aangereden en hem - nog net levend - in de ogen kijkt, maakt de bizarre suspense totaal.
Ook Jenna uit 'Eenden' heeft een probleem. Ze wil haar man Ben verlaten en intrekken bij haar minnaar. Maar haar Joodse familiegeschiedenis, over haar vader die als achtjarige alleen op pad werd gestuurd om te ontsnappen aan de nazi's, staat in de weg. "Met mindere problemen dan de dood wensten haar ouders niet lastiggevallen te worden." Daarmee vergeleken zijn Jenna's problemen natuurlijk triviaal. "Vanwege dat alles was het ondenkbaar haar vader te vertellen dat ze de laatste tijd met de gedachte speelde bij Ben weg te gaan." Dan zou haar vader haar wijzen op haar zoontje Sammy. "En dan zou hij er weer zijn, die wurgende vicieuze cirkel waarin Sammy en haar vader als jongetje in zijn nette pak op het Westbahnhof in Wenen versmolten tot één enkele kinderfiguur die beschermd moest worden."
Menasse's verhalen getuigen van een ongekende psychologische scherpzinnigheid. Ze zijn triest en komisch tegelijk, onder meer door de uiterst sarcastische stijl die de schrijfster met veel succes hanteert. Dat bewijst ze maximaal in 'Egels', over een vrouw met talent die nergens in slaagt: "Toen ze achter in de dertig was koos ze tot verbazing van haar kunstenaarsvrienden voor de doorgaans schamper glimlachende Thomas von Oheimb, die haar een voortzetting van haar ongefocuste leven garandeerde."
Opvallend is verder het quasi-totale gebrek aan mededogen van de schrijfster bij de analyse van haar personages en het blootleggen van hun motieven, waardoor ze ons meer al te menselijke dingen toont dan ons lief is.
oordeel
Ongekend scherpzinnig, triest en komisch tegelijk.
Vert. A. Vlaming Atlas Contact; 318 blz. € 24,99.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.