Peter Schlemihls wundersame Geschichte
Adelbert Von Chamisso
Adelbert Von Chamisso (Auteur), George Cruikshank (Illustrator), Adolph Von Menzel (Illustrator), Martin Michael Driessen (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Van Oorschot, 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : VONC |
Alexandra De Vos
il/pr/27 a
Een plek onder de zon, een schaduwloos bestaan, een leven in de schaduw vàn, en al wat goed is heeft een schaduwzijde. Het Nederlands bedenkt de zonzij van het leven met onverholen enthousiasme en lijkt lommer met kommer te verbinden. Een schaduwrijk plekje is welkom in het heetst van de zomer, maar wat voor nut heeft schaduw verder? Een mens heeft zijn persoonlijke schaduw, een trouw wezen dat zich voor zijn voeten of achter zijn rug neervlijt naargelang de zonnestand - maar kan hij ook zonder? Bestaan wij wel zonder schaduw, of zijn wij dan overbodig op de aarde, van geen invloed of gewicht?
Die vragen overvielen twee adellijke heren op een zonnige namiddag in het jaar 1813. Op de vlucht voor de Franse revolutie waren Adelbert von Chamisso (1781-1838) en zijn vriend Friedrich de la Motte Fouqué neergestreken in een Duitse plantentuin. Chamisso bleek bij dat koortsige gereis zijn hoed, tas, handschoenen, kortom al zijn wereldse goederen te zijn kwijtgeraakt. Fouqué troostte hem: hij had tenminste zijn schaduw nog. Daarop riep Chamisso: 'Zeg, Fouqué, wat als ik jouw schaduw zou oprollen en meenemen, en jij zonder schaduw naast mij verder moest lopen?' Daarop bleven de twee vrienden staan en het werd hen 'zeer wonderbaarlijk te moede'.
In een spontane opwelling schreef Chamisso toen De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl (1814). Het is een vertelling zoals die in de hoogdagen van de Duitse romantiek in zwang was: vol onverklaarbare gebeurtenissen en donkere magie, met kleurrijke personages en een geut humor. De auteur had naar eigen zeggen de kinderen van zijn gastheer voor ogen. Hij was niet op zoek naar een volwassen publiek, laat staan naar filosofische diepgang. 'U kunt mij ervan betichten niets dan een nachtegaal of een koekoek te zijn, een zingend dier en geen denkend mens - het zij zo! Ik wil niet eens anders.' En toch, en toch. Wat een fascinerend verhaal schreef Chamisso zo spontaan zingend.
Ruilhandel
We volgen Peter Schlemihl, een man die zich in een vreemd land moet vestigen en daarbij de hulp van een vriend inroept. Op diens landgoed wordt Peter getroffen door een mager heerschap dat een tuinpaviljoen, een Perzisch tapijt en zwarte paarden uit zijn jaspanden tovert. Deze Mefisto doet hem een voorstel: Peters schaduw - 'de o zo mooie schaduw die u in het zonlicht werpt, en wel met een zekere onverschilligheid' - in ruil voor een geldbeurs die nooit leeg raakt. De arme, heimatloze Peter stemt toe. Dra komt hij erachter dat het hebben van een schaduw in dit land hoger wordt aangeslagen dan fatsoen, en zelfs dan goud. Alles moet de schaduwloze verdragen, het medelijden van de vrouwen, de spot van kinderen en de minachting van de mannen, 'met name de dikke en zwaarlijvige, die zelf een brede schaduw wierpen'.
Dankzij zijn goud slaagt Peter erin zich uit te geven voor de tsaar, die incognito reist. Hij leert de mooie en oprechte Mina kennen. Maar al het goud van de wereld kan Mina's vader er niet toe brengen haar uit te huwelijken aan een man zonder schaduw. Peter wordt een uitgestotene, een vreemde onder de mensen die het zonlicht mijdt en zich alleen bij een bewolkte maan of kaarslicht vertoont: 'Ik lag, net als Fafnir op zijn schat, van iedere omgang afgesloten, eenzaam smachtend bij mijn goud.' Na een jaar en een dag keert de magere Mefisto terug om Peters schaduw aan te bieden in ruil voor zijn onsterfelijke ziel. Want een ziel, wat heb je daar nu aan? Het wordt een moeilijke keuze. Maar bezield, ontzield of schaduwloos, Peter is vastbesloten een doel in de wereld te vinden.
Thuisloos
Het wordt een wereld zonder romantische liefde, met het hoger ideaal van de wetenschap. Peter slaat aan het botaniseren, net als zijn bedenker - die het schrijven opgaf om zich aan een bestaan als plantkundige te wijden. De 'hooggedoteerde bloemenvorst', noemde Thomas Mann hem spottend. Chamisso bleef een one hit wonder, een verbleekte meester, die verder vooral biedermeiergedichten pende. Misschien besefte Chamisso dat hij zijn wereldsucces met de man zonder schaduw nooit meer zou kunnen evenaren. Misschien was hij eenvoudigweg gelukkig, en uitgeschreven. Dat hij meer noten op zijn zang had kan je nog altijd horen in de gedichten- en liedcyclus Frauenliebe und Leben, getoonzet door Schumann. De piano vertolkt daar alle fijngevoeligheid waartoe Chamisso in staat was.
Blijft de geschiedenis van Peter Schlemihl. Velen lezen er verlies in. Het is het verhaal van de migrant, de thuisloze die geen schaduw werpt in de wereld. Maar evengoed kan je de auteur op zijn woord geloven als hij beweert dat hij alleen maar wilde entertainen. En dat deed hij, zelfs de grote E.T.A Hoffmann was in de ban van dit sprookje. Peter Schlemihl stapt ook vandaag nog door de wereld met dezelfde veerkracht en vinnigheid als twee eeuwen geleden. De man zonder schaduw werd onsterfelijk. Meer gewicht had hij zich niet kunnen dromen.
Vertaald door Martin Michael Driessen, Van Oorschot, 96 blz., 16,99 €. Oorspronkelijke titel: 'Peter Schlemihls wundersame Geschichte'.
Erik Van Den Berg
2/ei/26 m
Gedichten schreef hij ook, maar zijn literaire faam dankt Chamisso aan deze ene vertelling: de bekentenissen van een man die zijn schaduw verkoopt en dat zijn leven lang moet bezuren. Het ook in Nederland geliefde griezelsprookje (de eerste vertaling verscheen in 1831) blijkt in Martin Michael Driessens frisse nieuwe vertaling nog niets van zijn sinistere charme te hebben verloren.
Die charme dankt De wonderbaarlijke geschiedenis van Peter Schlemihl aan het opgewekte tempo waarmee Chamisso zijn held naar de ondergang voert. Al meteen in het begin voltrekt zich het drama: Schlemihl ontmoet de 'graatdunne, maar zeer lange man op leeftijd' die hem zijn schaduw afneemt, in ruil voor een onuitputtelijke geldbeurs (door Schlemihl verkozen boven 'het wenshoedje van Fortunatus').
Al snel kan Schlemihl constateren dat geld niet gelukkig maakt. Hij schaamt zich over zijn schaduwloze verschijning en voelt zich een paria te midden van zijn medeburgers - een situatie die de schrijver als onvrijwillige migrant niet onbekend zal zijn geweest.
Het verhaal zit vol surrealistische trekjes, zoals passages waarin Schlemihl zich rechtstreeks tot de auteur wendt ('beste Chamisso') en een schitterende scène waarin Schlemihl het omgekeerde van zichzelf ontmoet, 'een schaduw die eenzaam zijns weegs gaat'.
Ten slotte: een mooiere duivelfiguur dan Schlemihls naamloze kwelgeest is er in de wereldliteratuur niet te vinden. 'Ik ben niet zo strikt in de leer als u', zegt hij minzaam, 'ik handel, terwijl u alleen maar durft te denken.'
****
Uit het Duits vertaald door Martin Michael Driessen. Van Oorschot; 96 pagina's; € 16,99.
J. IJbema
Sprookjesachtige vertelling waarin de jonge Peter Schlemihl in zijn onbezonnenheid zijn schaduw verkoopt in ruil voor financieel gewin. Zijn schaduwloosheid leidt ertoe dat hij door de samenleving wordt buitengesloten en voortdurend moet proberen zijn schaduwloosheid te verbergen. Als de schaduwkoper later ook zijn ziel wil verwerven, weigert Schlemihl echter en trekt zich als privégeleerde terug. Verhaal vol symboliek in een mooie nieuwe vertaling van Martin Michael Driessen. Met enkele zwart-wit illustraties. Met een nawoord van de vertaler. Behoort tot de canon van de Duitse literatuur en wordt door middelbare scholieren nog wel op de leeslijst gekozen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.