Er zijn geen messen in de keukens van deze stad
Khaled Khalifa
Khaled Khalifa (Auteur), Djûke Poppinga (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Geus, 2017 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : KHAL |
Catherine Vuylsteke
ua/an/05 j
'Twee uur voor zijn dood had Abd al-Latief met zijn laatste krachten zijn zoon Boelboel in de ogen gekeken, alsof hij hem een belofte wilde afdwingen die hij hoe dan ook moest nakomen.' Het zijn de openingszinnen van een hedendaagse variatie op William Faulkners As I lay dying (1930). Net als dat boek vertelt Khalifa's jongste roman over een hachelijke tocht, niet met Jefferson, Mississippi, als bestemming, maar wel het Syrische dorp Anabiyya.
De gevoelige Boelboel heeft er algauw spijt van dat hij niet besluitvaardiger is geweest en zijn vader niet heeft laten weten hoe moeilijk het is om zijn laatste wens uit te voeren en hem te begraven in zijn geboortedorp in een tijd als deze, waarin 'de dood geen carnaval meer is waarmee je goede sier kan maken'. Hij trommelt Hoessein en Fatima op, de twee overige leden van zijn disfunctionele familie, om vanuit Damascus samen de meer dan 300 kilometer lange reis te maken.
Van meetaf aan is duidelijk dat het een zware klus wordt: zelfs om het lijk te mogen meenemen uit het mortuarium moet smeergeld worden betaald. Aanvankelijk houdt de bazige Hoessein de kosten bij in een rekenboekje, maar gaandeweg geeft hij dat op. Het heeft weinig zin, aangezien het budget razendsnel slinkt en het trio zich misrekent in de hindernissen.
Schuld
Bij elk checkpoint moeten ze uren wachten. De ene keer worden ze opgesloten omdat de overledene als staatsgevaarlijk gesignaleerd staat, op een ander moment moeten de drie aan buitenlandse fundamentalisten bewijzen dat ze goede moslims zijn en uitleggen hoeveel buigingen er moeten worden gemaakt bij het ritueel voor de doden onder de sharia. Met een zak komijn zou het gemakkelijker zijn om het met de soldaten op een akkoordje te gooien, bedenkt Boelboel, en minder gevaarlijk.
Ondertussen lopen de spanningen tussen de broers en de zus hoog op en komen er nieuwe uitdagingen bij. 'De rustigste van hen was het lijk, dat geen weet had van angst of ongerustheid. Langzaam maar zeker zwol het op en het werd steeds blauwer, zonder zich erom te bekommeren dat het elk moment kon exploderen.'
Terwijl de oorlogslandschappen aan het autoraam voorbijtrekken en de stank in de bestelwagen penetranter wordt, blikt Boelboel terug op de levens van zijn verwanten. Indirect leggen hij en Hoessein de schuld voor de Syrische burgeroorlog bij de generatie van zijn vader Abd al-Latief. De hoofddocent aardrijkskunde zag de impact van autoritarisme en corruptie, maar trok zich decennialang terug in een droom. Hij was er trots op dat hij 'behoorde tot een tijdperk van verfijning en hoge waarden, zoals de jaren zestig werden genoemd. [...] Hij klampte zich steeds meer vast aan de kleine details uit die tijd: de manier van schoenen poetsen, de elegante stropdassen'.
Tegen de tijd dat Boelboel in de jaren negentig filosofie ging studeren omdat hij de wereld wilde begrijpen, hadden 'zijn docenten een hekel aan redeneren en verkochten ze examenvragen en zelfs cijfers aan hun studenten. De docenten die probeerden het denken te stimuleren werden hetzij ontslagen, of ze zaten ontgoocheld thuis. Nadenken was een misdaad waarvoor je je moest verantwoorden'.
De Syrische Revolutie bevrijdde Abd al-Latief van zijn angst en lethargie. Hij was niet langer 'die bedorven vis die wachtte tot hij in de dichtstbijzijnde afgrond zou worden gegooid, hij was een actieve man, met een telefoon die voortdurend overging en hij had één grote hoop: dat hij in leven zou blijven tot het regime zou vallen, en dat hij de vrijheid waarop hij zo lang had gewacht, zou kunnen inademen'.
Die loutering transformeert ook zijn gevoelsleven. Als montere weduwnaar van vooraan in de zeventig trouwt Abd al-Latief met zijn jeugdliefde Nevine, die zowel haar man als haar zonen aan de oorlog is verloren.
Die transformatie verschaft ook Boelboel nieuwe inzichten. Hij voelt dat 'het moment waarop je je angst begraaft, lijkt op het genot dat je voelt als je voor het eerst een seksueel hoogtepunt bereikt' en hij besluit zelf 'niet meer te zijn als gelei'. Deze laatste reis voor zijn vader is daarvan het beginpunt.
De dood is een zware klus is de derde roman van Khalifa die in het Nederlands wordt vertaald. Hoewel de titel anders laat vermoeden, is er in deze road novel geen miserabilisme of pathetiek te bekennen. Khalifa zet levensechte, universele antihelden neer, op zoek naar vrijheid en waardigheid en hij doet dat op een merkwaardig lichtvoetige toon. Hij bedient zich van zelfspot, sarcasme en ironie en confronteert de lezer goedmoedig met de vernietigende impact van het conflict op alle menselijke waarden en gedragingen. 'In de oorlog', schrijft hij, 'voldoen de kleinste dingen om hoop te krijgen: een granaat die een paar honderd meter verderop op een auto viel die probeerde voor te dringen. Als de auto niet was voorgedrongen, was de granaat op jou neergekomen.'
Vertaald door Djûke Poppinga, De Geus, 224 blz., 18,99 € (e-boek 11,99 €).
Drs. H. Griffioen
Deze uitgave met steun van Oxfam Novib, die schrijvers uit niet-westerse landen een podium wil bieden om bekendheid te geven aan wereldonrecht, speelt in Syrië. De volwassen kinderen Boelboel, Fatima en Hoessein sjouwen met het dode lichaam van hun vader dwars door onvoorspelbaar oorlogsgebied. Het was vaders wens dicht bij het geboortedorp Anabiyya te worden begraven, naast zijn zus Layla die zichzelf als bruid in brand stak. Ondanks het gezamenlijk doel vaders laatste wens in te willigen, zijn de broers en zus dermate beschadigd dat de oude eensgezindheid voorgoed verloren is gegaan. Het verhaal gaat dwars door de aannames van het met oorlogsbeelden bestookte Westen heen en laat de lezer intimidaties, bedreigingen, schotenwisselingen en absurditeiten intens meebeleven. Zo wordt de dode vader gearresteerd en moeten de kinderen het lijk vrijkopen. De lezer leert verlangens en gevoeligheden kennen van mensen die door de oorlog diep zijn getraumatiseerd. De geliefde van vader, Nevine, was zo murw dat ‘de bommen die ze op de stad zag neerkomen, enkel nog de angst konden doden’. Indrukwekkende vertelling.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.