Oude demonen, nieuwe goden : Tibetaanse verhalen
Tenzin Dickie (Samensteller), Anneke Bok (Vertaler)
Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
De Geus, © 2018 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DICK |
Besprekingen
Marita de Sterck
De Tibetaanse Tenzin Dickie woont in de USA, waar ze aan de Columbia University literair vertalen en creatief schrijven volgde. Ze vertaalt uit het Tibetaans en is dichter en essayist. Voor deze bundel selecteerde ze 21 Tibetaanse verhalen die in de laatste 30 jaar werden gepubliceerd. Wat betreft stijl, compositie en sfeer zijn de verhalen erg verschillend, maar bepaalde thema’s komen steeds terug: de overweldigende maar ook genadeloze natuur, de druk op de traditionele leefwijzen, de spanning tussen een sedentair en nomadisch leven, de politieke context en corruptie, het leven in ballingschap en het verlangen naar de geboortestreek, de vele invullingen van het Tibetaans boeddhisme, de verering van lokale godheden, het kloosterleven, de offercultus. In zijn geheel geeft deze bundel niet alleen een boeiend beeld van de moderne Tibetaanse literatuur maar ook een interessante blik op het leven van gewone Tibetanen.
Een dame als een waar feestmaal
Casper Luckerhof
ru/eb/10 f
Tibet is vermoedelijk het meest geromantiseerde land ter wereld. Het stereotype van het boeddhistische 'Shangri La', waar vredige Tibetanen lijdzaam de Chinese tirannie ondergaan, zit diep in de Westerse beeldvorming verankerd. 'Oude demonen, nieuwe goden' - de eerste vertaalde Tibetaanse literaire fictie - geeft een ander, veelzijdiger beeld. Uit het woeste landschap van de Himalaya's ontwaart zich een dynamische wereld die schippert tussen traditie en moderniteit. Een wereld, bovendien, waar men gedreven wordt door vurige passies en verlangens.
Tenzin Dickie, de samenstelster van deze bundel met eenentwintig verhalen van diverse Tibetaanse auteurs, groeide in ballingschap op in het Indiase Dharamsala. Het was geen makkelijke jeugd, zo schrijft ze in de inleiding. Niet eens zozeer vanwege de erbarmelijke leefomstandigheden, maar omdat de jongeren zich cultureel nergens aan konden spiegelen. Er waren geen Tibetaanse films, verhalen of romans. 'Waarom zijn we opgegroeid als literaire weeskinderen?' vraagt ze zich af.
Literatuur kwam binnen de Tibetaanse cultuur pas in de jaren negentig van de twintigste eeuw op gang. Die vertraging heeft onder meer te maken met de tirannie van de Culturele Revolutie onder Mao tussen 1966 en 1976. Boeken werden verbrand; het onderwijs van de Tibetaanse taal kwam bijna geheel tot stilstand. Maar de late opkomst van fictie heeft volgens Tenzin Dickie ook een diepere oorzaak: de conservatieve boeddhistische kloosterordes hebben zich er lange tijd tegen verzet. De literatuur met al haar drama en intriges, volgens de monniken windt het de geest maar op. In de boeddhistische leer gaat het juist om het uitdoven van verlangens.
De verhalen die Dickie in 'Oude demonen, nieuwe goden' heeft geselecteerd tonen ons stemmen van nieuwe generaties Tibetanen. Soms komt het leed heel dichtbij. In het verhaal 'Knipoog' bijvoorbeeld, waarin een Tibetaans gezin met een ziek kind op de vlucht moet slaan omdat de baby in het bijzijn van een communistische brigadier een foto van Mao verfrommelt. Of in het verhaal 'Vollemaan in oktober', waarin een Tibetaanse vrijheidsstrijder in de bergen wordt opgejaagd door Chinese soldaten.
Toch is het niet deze tragiek die in de bundel centraal staat. Veel meer komen we te weten over de veranderingen die de gemeenschap momenteel ondergaat: de modernisering, de invloed van nieuwe technologie en de ontkoppeling van de traditionele geestelijke patronage aan het alledaagse leven van de Tibetanen.
Die veranderingen gaan niet altijd van harte. In het verhaal 'Het geschil over de nieuwe weg' verzetten dorpelingen zich sterk tegen de komst van een geasfalteerde weg. Maar uiteindelijk komt de weg er toch. Slotzin: "Sinds dit jaar de weg werd voltooid, rijden er dikwijls vrachtwagens wol en wat niet voorbij, en de mensen van het dorp kunnen hun geluk niet op."
Zo eindigen verhalen in deze bundel wel vaker: eind goed, al goed. Een pikdonker verhaal kan zich aan het slot ontpoppen tot een mierzoet sprookje. In die zin is de Tibetaanse verhaaltechniek af en toe zo ruw als het landschap met zijn grote rotspartijen en voortsukkelende jaks: subtiliteit voert hier niet de boventoon.
De wisselvalligheid aan literaire kwaliteit wordt ruimschoots gecompenseerd door de nieuwe, frisse blik die 'Oude demonen, nieuwe goden' werpt op de Tibetaanse wereld. Daar zijn de verlangens allesbehalve uitgedoofd. Nu eens steelt een man de echtgenote van zijn buurman, dan weer zwijmelt een pelgrimerende prostituee weg bij de charmes van een hitsige aidsvoorlichter. In het verhaal 'Een tijd van retraite' wordt de spirituele harmonie van een klooster flink verstoord door de aanwezigheid van een bloedmooie dame: "In het dorre seksuele landschap van een spirituele retraite was zij als een waar feestmaal van vlees op een tafel omringd door hongerige geesten."
Gelukkig maar, ben je als lezer geneigd te denken. Want een wereld zonder verlangens, dat is een wereld zonder literatuur. En soms, heel soms, zijn de traditionele monniken ook best bereid om de 'hongerige geesten' wat meer concrete tips te geven in hun zoektocht. Als een jonge schrijver naar een klooster uitwijkt in de hoop daar zijn mislukte schrijverschap een nieuw impuls te geven, kijkt een boeddhistische lama hem glimlachend aan: 'Vergeet het schrijven en ga op zoek naar een vrouw, zei hij, en hij voegde eraan toe dat er heel wat Tibetaanse meisjes waren in Dharamsala.' Zo weten traditie en moderniteit elkaar in dit verrassende boek dan toch weer te vinden.
De Geus; 304 blz. € 17,99.
oordeel
Wisselvallige kwaliteit, boeiend door het frisse inkijkje.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.