Gruwelijke rijmen
Roald Dahl
Roald Dahl (Auteur), Donald Sturrock (Samensteller), Auke Leistra (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2017 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DAHL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij De Arbeiderspers, © 2017 |
VOLWASSENEN : ROMANS : DAHL |
Elma Drayer
ob/kt/14 o
Haalde de Britse schrijver Roald Dahl (1916-1990) vorige maand ineens weer de krant. De titelheld uit Sjakie en de chocoladefabriek (1964) zou eerst 'zwart' zijn geweest. Op aandringen van zijn literair agent maakte de auteur het ventje toch maar lelieblank. Het lezerspubliek zou zo'n personage niet aankunnen.
Het nieuwtje verbaasde me. Dahl die luisterde naar advies? Als iets hem typeerde was het immers zijn drang om tegen de keer in te gaan. Zo was hij in 1989 zo'n beetje de enige schrijver die koppig weigerde Salman Rushdie te steunen; hij had volgens hem de fatwa van ayatollah Khomeini over zichzelf afgeroepen. Ook privé was Dahl een moeilijke man. Op zeker moment, aldus biograaf Donald Sturrock in Verhalenverteller (2010), had hij bijna geen vrienden meer over. Schofferen en krenken kon hij als de beste.
Onlangs verscheen in vertaling Liefs van Boy, een bloemlezing uit Dahls brieven aan zijn moeder, samengesteld en van context voorzien door de biograaf. Ze bestrijken vier decennia: van 1925 tot 1965. Na haar dood bleek dat zij alles zorgvuldig had bewaard, in stapeltjes met groen lint eromheen.
Net als haar latere man Harald Dahl was Sofie Magdalene Hesselberg geboren en opgegroeid in Noorwegen. Het maakte hen tot buitenbeentjes in het destijds nog stevig homogene Engeland. Het huwelijk duurde slechts negen jaar. Binnen enkele weken na de dood van hun oudste dochtertje in 1920 stierf ook Harald - van verdriet. Moeder bleef achter met drie kinderen, zwanger van het vierde.
Sofie Magdalene moet een markante vrouw zijn geweest. Wars van zelfbeklag, nuchter, obstinaat, verzot op platte grappen, groot natuurliefhebber. 'In al die opzichten', aldus de bezorger, 'waren moeder en zoon ten zeerste elkaars gelijke.' Zijn zusjes noemden hun enige broer plagerig 'het oogappeltje'. Ongetwijfeld om haar zoon een waarlijk Britse opvoeding te geven deed ze hem op z'n 9de naar kostschool.
Sturrock neemt nogal wat brieven op uit die tijd. Hij ziet er ontluikend schrijverschap in, maar dat is wel heel welwillend. De kwajongensstreken met veel practical jokes, pies en poep ('We hebben ons echt een kriek gelachen') ontstijgen het Billie Turf-genre nauwelijks. Intiem zijn ze al evenmin. Dahl zou pas uitweiden over lijfstraffen, karig eten en ander kostschoolleed in zijn autobiografische Boy (1984). Het schoolhoofd las nu eenmaal mee als de pupillen naar huis schreven.
Misschien ook wilde de zoon de moeder niet ongerust maken - onmededeelzaamheid kan een uiting van liefde zijn.
Niet openhartiger, wel lezenswaardiger zijn de brieven als Dahl Engeland verlaat. Eerst werkt hij als Shell-employé in Afrika, in het oorlogsjaar 1939 meldt hij zich aan bij de pilotenopleiding van de Royal Air Force.
Beslissende gebeurtenis: in oktober 1940 overleeft hij ternauwernood een vliegtuigcrash in de Libische woestijn. Hij houdt er levenslang helse rugklachten, hoofdpijnen, en naar eigen zeggen een andere persoonlijkheid aan over. De RAF detacheert hem uiteindelijk op de Britse ambassade in de Verenigde Staten, als lobbyist voor de geallieerde zaak.
Daar in de VS ontdekt hij zijn schrijftalent - door een op verzoek gemaakt verslag van die crash. Het instantsucces maakt hem euforisch. Prompt krijgen de brieven aan Sofie Magdalena het karakter van vingeroefeningen: ze winnen aan kleur en geur, staan vol absurde details en idem anekdotes. Waarin hijzelf niet zelden de glansrol vervult.
Dahl dompelt zich onder in een haast karikaturaal glamourleven, vol cocktailparty's, peperdure hotelsuites, beroemde namen en mooie vrouwen. 'Die avond nam ik een bad en schoor ik me, waarna ik in de auto stapte voor een etentje bij Ginger Rogers.'
Smakelijk beschrijft hij Walt Disney ('Hij kan heel akelig doen'), president Roosevelt ('Aan tafel ontspant hij zich, dan vertelt hij moppen en haalt hij herinneringen op aan zijn voorlopers'). Op een huwelijksreceptie raakt hij 'heel erg onder de indruk' van Marlene Dietrich. 'In het begin zei ze de hele tijd: 'Was mijn dochter maar hier - je zou haar vast leuk vinden', tot me te binnen schoot dat de juiste Amerikaanse repliek was: 'Schat, hou op met die verhaaltjes over je dochter - pak je hoed.''
Na de oorlog kiest Dahl definitief voor het schrijverschap. In 1954 koopt hij, inmiddels getrouwd met de Amerikaanse actrice Patricia Neal, een cottage vlak bij het huis van zijn moeder, maar hij blijft pendelen tussen Engeland en de VS. Begin jaren zestig slaat, zoals dat heet, het noodlot opnieuw toe. Achtereenvolgens krijgt hun zoontje een ernstig ongeluk, sterft hun oudste dochtertje aan de mazelen, moet Neal zelf na een hersenbloeding jarenlang revalideren. Spijtig genoeg komt juist deze laatste episode er in de bloemlezing bekaaid af.
Ondanks alle bravoure proef je uit Liefs van Boy de diepe genegenheid van een zoon voor zijn zielsverwante moeder. Volgens Sturrock bleef zij voor hem 'zijn constante gids en referentiepunt', tot haar laatste snik.
Natuurlijk moet zij hem minstens even vaak hebben teruggeschreven. Toch trof de bezorger in Dahls omvangrijke correspondentiearchief geen brieven aan van Sofie Magdalene. Niet een.
(bezorgd door Donald Sturrock) Uit het Engels vertaald door Auke Leistra. De Arbeiderspers; 329 pagina's; € 24,99.
Livia Visser-Fuchs
Het beeld dat de bekende kinderboekenschrijver Roald Dahl van zichzelf heeft gegeven in zijn twee autobiografieën, ‘Boy’ en ‘Going Solo’, wordt verder verhelderd door deze aantrekkelijke verzameling originele brieven van hem aan zijn moeder, van zijn kostschooltijd tot haar dood in 1965. Ze zijn openhartig en tegelijkertijd ingehouden om haar geen verdriet te doen, spontaan en ook een oefening in het schrijven van goede verhalen. Ze houden de aandacht van de lezer moeiteloos vast. Elke periode in het leven van Dahl - schooltijd, leven in Afrika, tijd als gevechtspiloot en in Amerika - wordt kort beschreven in een inleidend hoofdstuk per periode. De vertaling roept soms twijfels op, bv. een reisje ‘naar Uphill bij Charabanc’, moet zijn een reisje ‘naar Uphill met de omnibus’! Ook zouden voor de Nederlandse lezer wat meer verklarende noten op hun plaats geweest zijn.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.