Aardbewoners
Sayaka Murata
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Nijgh & Van Ditmar, © 2019 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : MURA |
Jeroen Visser
ru/eb/01 f
Wie ooit Japan heeft bezocht, moet er op een zeker moment zijn binnengegaan: een van de 55 duizend minisupermarkten, die door hun eenvormigheid en riante verlichting het straatbeeld domineren. En wie iets in zo'n 7/11 of Lawson-winkel heeft gekocht, bijvoorbeeld een driehoekig rijstpakketje of gefrituurde kip, moet ook de winkelmedewerkers zijn opgevallen, die zó staccato 'dank u wel!' en 'tot ziens' roepen dat je je soms afvraagt of er geen robot achter de kassa staat.
In precies die omgeving voelt Keiko, de hoofdpersoon van de prijswinnende roman Buurtsupermens van de Japanse schrijver Sayaka Murata, zich als een vis in het water. De 36-jarige Keiko heeft van kinds af aan moeite mee te draaien in de wereld, waarin iedereen haar gedrag afdoet als vreemd. Al snel begrijpt ze dat ze zich moet voegen naar de geldende conventies, al begrijpt ze die niet. Werken in de buurtsuper is ideaal, omdat het handelen van de medewerkers precies wordt voorgeschreven in minutieuze handleidingen. 'Dankzij een perfecte handleiding was ik in staat een 'winkelmedewerker' te zijn, maar hoe ik los van de handleiding een normaal mens kon zijn, dat bleef me een volslagen raadsel.'
Keiko's probleem is dat de 'normale' mensen haar maar niet met rust laten, ze blijven maar vragen opwerpen. Waarom zoekt ze geen vaste baan? Waarom heeft ze geen vriend? Zo kun je toch niet gelukkig zijn? Keiko's vaste excuus dat ze 'lichamelijke ongemakken' heeft, een idee van haar zus om lastige vragen af te wimpelen, overtuigt niet meer.
De oplossing verschijnt in de vorm van een nieuwe collega, Shiraha, een botte en ongewassen luiaard die zich ook niet thuis voelt in de normale wereld, en op zoek is naar een partner om een einde te maken aan de bemoeienis van anderen. De twee sluiten een verstandshuwelijk; Keiko laat Shiraha bij haar intrekken zodat ze haar zus en vriendinnen kan vertellen dat ze een man heeft gevonden. De buitenwereld is, zoals verwacht, laaiend enthousiast. Keiko wordt weer in de armen van de samenleving gesloten. Ze concludeert: 'Dus zo zit het. De handleiding is er allang. Hij heeft zich vastgezet in ieders hoofd en dus achten ze het onnodig alles nog een keer speciaal op te schrijven.'
Het prettig absurde boek - zo brengt Shiraha zijn dagen door in Keiko's badkuip - zou alleen maar grappig zijn als het niet ook een bijtende beschrijving is van het hedendaagse Japan, waar de traditionele normen en de praktijk van alledag steeds meer uit elkaar lopen. Zo willen of kunnen steeds minder Japanners trouwen, deels omdat ze door flexwerken geen financiële zekerheid meer hebben. Ook hebben steeds minder Japanners behoefte aan een (seksuele) relatie. Volgens een schatting van het ministerie van Welzijn zal over vijftien jaar eenderde van de Japanse mannen van 50 jaar ongehuwd zijn, bij de vrouwen loopt dit percentage op naar 20 procent. Het zorgt ervoor dat de bevolking van Japan in hoog tempo aan het krimpen is.
Japanse politici zijn naarstig op zoek naar middelen om de krimp te keren, bijvoorbeeld door kinderopvang gratis te maken. Het stichten van een gezin wordt vaker gezien als een kwestie van patriottisme: het gezin, de hoeksteen van de samenleving, wordt bedreigd door een groeiend leger van non-conformisten: sekslozen en eenpersoonshuishoudens.
Murata's boek drijft in zekere zin de spot met wat normaal moet worden gevonden. Het decor, de minisupermarkt, is daarvoor perfect gekozen. De winkels stimuleren weliswaar conformiteit onder hun medewerkers, maar juist hun alomtegenwoordigheid, het rijke aanbod eenpersoonsmaaltijden en de vele nevenfuncties - ze fungeren ook als postkantoor, tijdschriftenkiosk en pinautomaat - dragen bij aan de levensstijl van stedelijke eenpersoonshuishoudens die het traditionele rolpatroon afwijzen.
Murata kan het weten, de schrijver werkte bijna twintig jaar in een buurtsuper in het centrum van Tokio. Het schrijven deed ze ernaast, vaak in de avonduren. Pas toen ze in 2016 voor Buurtsupermens de prestigieuze Akutagawa-prijs won, stopte ze om fulltime te gaan schrijven.
Veel van haar personages zijn ontstaan door klanten te observeren. 'In mijn boeken beschrijf ik veel eenzame mensen', zei Murata vorig jaar in een interview met de Financial Times. 'Vroeger had eenzaam een negatieve connotatie, maar dat is nu anders. Er zijn meer mensen die het prettig vinden om alleen te zijn, alleen te eten en alleen naar de buurtsuper te gaan.'
Het is knap hoe Murata de ongemakkelijkheid van Keiko zo natuurlijk beschrijft, evenals haar afhankelijkheid van de buurtsuper. Het eerste hoofdstuk, over hoe Keiko wordt gestuurd door de winkelgeluiden, is even tragisch als prachtig.
Mensen die afwijken van de heersende norm staan voor de keus zich te conformeren, zoals Keiko probeert, of hun lot te omarmen met het risico op sociale uitsluiting, zo lijkt Murata ons in het verrassende einde te zeggen. Hoe meer mensen dat doen, hoe normaler het wordt.
*****
Uit het Japans vertaald door Luk Van Haute. Nijgh & Van Ditmar; 144 pagina's; € 20.
Roderik Six
us/ug/14 a
Regelmaat. Meer heeft de 36-jarige Keiko Furukura niet nodig. Elke dag trekt ze haar winkeluniform aan, elke dag oefent ze haar beste ‘Goeiemorgen!’ en elke dag bedient ze vol enthousiasme de klanten van de buurtsupermarkt, waar ze ondertussen al als een oudgediende geldt. Haar job is meestal voorbehouden aan studenten en vrijgezellen die even willen bijklussen voor het beroeps- en huwelijksleven, maar voor Furukura belichaamt rekken bijvullen haar levenslot. Ze begrijpt haar medemens niet zo goed – ze zijn zo warrig en dubbelzinnig – en de orde van een supermarkt past goed bij haar brave, starre geest. Die orde wordt overhoopgehaald door Shiraha, een leegloper die zich in Furukura’s leven en flat binnenwurmt. Eindelijk heeft Furukura een man in haar leven, tot grote vreugde van haar zus, en eindelijk conformeert ze zich aan de Japanse norm. Om dat laatste is het schrijfster Murata te doen. Door op droogkomische wijze twee buitenbeentjes te portretteren toont ze hoe ridicuul en rigide de Japanse maatschappij in elkaar zit. Niet opvallen, gedwee de (onuitgesproken) regels volgen, niemand tot last zijn en netjes je levenstijd uitzitten, dat maakt je een goede Japanse burger. En nu ik erover nadenk: misschien mag je dat ‘Japanse’ in de vorige zin wel schrappen. Dan begrijp je meteen waarom Murata’s roman zo universeel aanvoelt. Want mensen zijn toch net iets meer dan consumenten.
***
Nijgh & Van Ditmar (oorspronkelijke titel: Konbini ningen), 192 blz., € 20,00.
Naar gegevens van Elsje Heuff
Keiko Furukura was als kind altijd al vreemd, zo beslechtte ze een ruzie op het schoolplein eens door één van de vechtersbaasjes met een schop op het hoofd te slaan en begreep oprecht niet wat daar zo verkeerd aan was. Hoe je op mensen en situaties moet reageren, blijft voor haar een raadsel. Op haar achttiende belandt ze als verkoopster in een buurtsuper en in deze kleine supermarkt met zijn vele, duidelijk omschreven gedragsregels voelt ze zich thuis. En hoe unheimisch, bizar en zelfs soms griezelig haar gedrag en gedachtes de lezer ook voorkomen, voor Keiko is haar werk haar wereld, ze wil niets meer. Maar als ze 36 is, krijgt ze genoeg van het gezeur over haar single zijn en neemt een ontslagen collega (een egocentrische vrouwenhater) in huis die in haar bad gaat bivakkeren. Goed geschreven, boeiend, geestig en origineel verhaal. Keiko, grappig, griezelig en ontroerend tegelijk, en haar winkel staan als een huis. Murata, een bekende, populaire auteur in Japan, werkte zelf jarenlang in een buurtsupermarkt en won met deze roman een Japanse literaire prijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.