Vrije radicalen
Carolina Trujillo
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Koppernik, © 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : TRUJ |
Gerwin van der Werf
i /un/08 j
De boerenprotesten in Brussel en de vorming van een landbouwersgezinde regering in Nederland drukken ons nog eens met de neus op de feiten: megastallen zullen voorlopig niet verdwijnen en het inkrimpen van de veestapel is nog veraf. Carolina Trujillo's nieuwe roman komt dus op het juiste moment. Als columnist van NRC schreef ze al vaker zeer kritische stukken over de bio-industrie.
De instructies zou je kunnen zien als haar ultieme aanklacht tegen die misstanden, in romanvorm: 'Dode koeien tussen de levende, uitgeputte dieren hijgend in een dikke laag uitwerpselen. Als de vervoerder honden op die manier zou transporteren, zou hij in Europa achter tralies eindigen, maar met koeien heette het bedrijfsvoering.'
Aan het woord is Mol, een gesjeesde leraar die zich onder invloed van zijn jeugdvriendin Nora aansluit bij een groep radicale dierenactivisten. Het begint ludiek, met demonstraties op straat en acties in supermarkten. Als dat geen zoden aan de dijk zet, worden ze militanter. Aan het begin van de roman ligt Mol in een varkenspak in de sloot, op een bedrijventerrein waar ze zojuist een gigantisch slachthuis in de as hebben gelegd. 'Activisme van het zwaardere soort is meestal zwaar klote.'
Maffe figuren
We komen er al snel achter dat Mol schrijft vanuit de gevangenis. Er is dus iets grondig misgegaan, wat niet verrassend is als je zojuist over de situatie met het varkenspak hebt gelezen. Mol heeft van Nora de opdracht gekregen om tijdens zijn detentie een soort handleiding te schrijven voor andere activisten, zodat ze niet dezelfde fouten maken als Nora's groep.
Het wordt helemaal geen instructieboek maar een uitgebreid verslag van alle meer of minder rampzalig verlopen acties, een portret van alle maffe figuren uit de 'cel' (Nora heeft een voorkeur voor revolutionair jargon). Zo is er de getikte explosievenman Dimitros, brekebeen Mayo die altijd in de weg loopt en de sexy Doris, die als een Lara Croft rondraast in dit verhaal dat bij vlagen wat weg heeft van een lekker gewelddadig computerspelletje waarin de brandbommen je om de oren vliegen.
Boven alles is De instructies het verhaal van Mol, hoe hij steeds verder het wereldje van deze rebellen wordt ingezogen. Hij is de buitenstaander in dit bonte gezelschap, hij hoort er niet echt bij, wil er ook niet helemaal bij horen - 'ik had geen piercings, geen strafblad en slechts één tattoo'. Het is die duivelse Nora die hem steeds meesleept naar acties, tot hij er tot aan zijn nek in zit.
We leren meer over het kapen van vrachtwagens met dieren, het bezetten van een megastal, het binnendringen van slachthuizen, en hoe je een rookgordijn rond de actie optrekt door tegelijkertijd in de buurt een demonstratie te organiseren, jongens op scooters te laten rondrijden of een compleet dancefestival op te tuigen met keiharde muziek en vuurwerk, die de brand en explosies bij het doelwit maskeren. Trujillo schrijft gedetailleerd en met kennis van zaken over deze illegaliteiten: hoe je luchtkokers gebruikt voor projectielen, benzine in spouwmuren giet en molotovcocktails maakt.
In de tussentijd gebeurt er van alles met de arme Mol, hij krijgt geen minuut om zijn leven weer een beetje op orde te krijgen - hij heeft zijn lot met Nora verbonden. Waarom precies? Het blijft in het ongewisse. Een echte buitenstaander die alles kritisch bekijkt, loyaliteitsproblemen krijgt of ondermijnend werkt, dat is hij uiteindelijk ook niet, wat ik een gemiste kans voor deze roman vind. Hij spreekt al vanaf het begin de taal van de activisten, van Nora: 'Wat die moeders en hun kalfjes wordt aangedaan, is niet alleen wreed en onnodig, maar zal ooit strafbaar worden'. Het klinkt prekerig, en dat is het ook, Mol is de eerste om het toe te geven.
Woede en walging
De instructies is een boek waarin de woede van de schrijver voelbaar is, het is de drijvende kracht van deze tragische klucht, of kluchtige tragedie: de walging over de mishandeling van dieren ten bate van de vleesconsumptie. 'Vlees' is trouwens een woord dat Nora en de haren niet gebruiken, het is immers een eufemisme voor 'dood dier'. De dodedierenconsumptie dus.
Trujillo schrijft scènes vol vaart en humor, ze laat zien hoe activisme in de praktijk werkt, en daarin is dit boek werkelijk uniek. Maar de personages blijven te vlak om zo'n lijvige roman te dragen. Mol, what's in a name, is blind, hij gaat ondergronds, maar waarom zet hij alles op het spel? Hoe kom je zo ver? Interessante vragen over radicalisering worden niet gesteld, de arme kluns laat je verder koud.
Dat wil niet zeggen dat dit boek niet geslaagd is. Carolina Trujillo heeft geen psychologische roman willen schrijven. De instructies is een achtbaan waarbij je voortdurend op de kop hangt, maar het is ook een pamflet. Al dat dwaze geweld van die paar losgeslagen dierenactivisten, we schudden ons hoofd erom, veilig vanuit onze leunstoel. Ondertussen worden er elke dag duizenden dieren mishandeld. Trujillo ramt die ongemakkelijke waarheid er bij de lezer in, Louis Paul Boon indachtig: schop de mensen tot ze een geweten krijgen.
Maarten Steenmeijer
i /un/22 j
Voor wie de NRC-columns van Carolina Trujillo kent, zal het geen grote verrassing zijn dat haar vijfde roman De instructies zich afspeelt in een kring van dierenactivisten. In haar stukjes voor de krant haalt de Uruguayaans-Nederlandse schrijfster regelmatig uit naar politici die flagrante leugens verkondigen over de bio-industrie, naar vleeseters die hun kop in het zand steken en naar mensen met huisdieren die met twee maten meten. Stuk voor stuk beweren zij het beste met dieren voor te hebben terwijl ze weten hoe het eraan toegaat in de Nederlandse stallen en slachthuizen. Daar vinden elk jaar zo'n dertig miljoen dieren een vreselijke dood na een kort en afschuwelijk leven in veel te krappe ruimtes en badend in de stront.
Wat wel verrast, is dat Trujillo's roman, in tegenstelling tot haar columns, geen verzameling mokerslagen is, maar het vlot lezende verslag van een kanjer van een aanslag op het grootste slachthuis van Nederland. Verantwoordelijk hiervoor is een groep van ruim tien dierenactivisten onder leiding van de doortastende Nora. En verantwoordelijk voor het verslag (de verteller van dit boek) is Mol. Hij kende Nora van de lagere en middelbare school, verloor haar daarna uit het oog en is nu maar wat blij dat hij weer bij haar in de buurt kan zijn, nadat hij zich op haar uitnodiging heeft aangesloten bij haar legertje. De rollen zijn duidelijk. Hij volgt haar orders op, hij is haar soldaat. En onder haar supervisie schrijft hij dit verslag (eigenlijk: instructieboek, vandaar de titel).
Mol is geen geboren activist, idealisme is niet zijn primaire drijfveer. Ook zijn persoonlijkheid staat een volle overgave aan de goede zaak in de weg. Net als Woody Allens alter ego's is hij een schlemiel-achtige slimmerik, iemand die als geen ander situaties en mensen doorziet (en dus een zeer genietbare verteller is), maar die zelden of nooit voor vol wordt aangezien of helemaal meetelt. Mol is een beetje een loser, maar wel eentje die de lachers op zijn hand heeft: 'Je hebt', schrijft hij bijvoorbeeld, 'twee soorten reizigers: die met rugzak gaan, en die met rolkoffer. Het gebruik van rolkoffers is explosief gestegen. Ik dacht dat ik hier iets zinnigs over te zeggen had, maar dat valt tegen.'
Ironie is zijn schild én zijn wapen. De openingszin (waarin die van Honderd jaar eenzaamheid doorklinkt) zet meteen de toon: 'Het was oud en nieuw, een uur na middernacht, toen ik, een volwassen vent met een vaste baan en in bezit van een verklaring van goed gedrag, gekleed in een zelfgemaakt varkenspak aan de rand van een industriegebied in een sloot viel.' Een dronkeman op carnavalsvoeten? Nee, een dierenactivist in volle actie. Mols ironie spaart ook de andere leden van de groep niet, waardoor je bijna de indruk zou krijgen dat hier een stelletje amateurs aan het werk is.
Vanwaar dit grote verschil in toon tussen Trujillo's columns en haar roman? Liep zij met deze ironische aanpak niet het gevaar afbreuk te doen aan de zaak waarvoor de dierenactivisten op de bres staan? Of was het misschien haar bedoeling om te laten zien hoe het niet moet? Ik denk dat het anders zit.
Er staan nogal wat passages in De instructies die je niet in de koude kleren gaan zitten en waar je bovendien het een en ander van opsteekt. Zo laat Mol je de misstanden in de Nederlandse vleesindustrie zien, de voorbereiding en uitvoering van een waaier van acties (van punaiseacties, disrupties en save squares tot brandstichting en bootkaping), de motieven, argumenten en temperamenten van de actievoerders, hun trauma's, de juridische zwaarden van Damocles die boven hun hoofden hangen. Wat er ook toe bijdraagt dat je dit verhaal niet als een farce leest maar serieus neemt, is dat het hoe langer hoe meer donkere en grimmige randjes krijgt.
Toch wordt De instructies nergens zwaar. En hier ligt, denk ik, de verklaring voor de lichte grondtoon die Trujillo heeft gekozen. Ze wilde voorkomen dat haar roman zou bezwijken onder het gewicht van zijn boodschap (waarover overigens geen misverstand kan bestaan: dieren eten is fout, onze vleesindustrie deugt niet en daar moeten we iets aan doen). En het amateurisme dan dat het legertje van Nora aankleeft? Ook dat heeft een functie, want het is recht evenredig met de onmacht van de dierenactivisten en omgekeerd evenredig met de almacht van het systeem waartegen zij in het geweer komen.
Ironie en ernst sluiten elkaar niet uit, maar zijn door Trujillo op knappe wijze met elkaar vervlochten. De instructies is luchtig én indringend, een kruising van Ocean's Eleven en documentaires als Earthlings en Dominion. Om te lachen én om te huilen. En, alles bij elkaar, een schot in de roos. Want mocht je nog geen veganist zijn, dan is er een grote kans dat je het dankzij dit boek alsnog wordt.
Koppernik; 375 pagina's; € 24,50.
Bookarang
Een geestige literaire roman over idealisme en activisme. Verteller Mol, die zichzelf omschrijft als 'een volwassen man met vaste baan en in bezit van verklaring van goed gedrag', komt na jaren zijn jeugdvriendin Nora tegen. Zij is flink geradicaliseerd, en strijdt nu voor dierenrechten. Mol wordt meegesleept in haar activistische leven en vindt zichzelf op een zeker moment terug bij een groot slachthuis dat hij zojuist met Nora en haar handlangers in brand heeft gestoken. Vervolgens wordt hij door Nora gedwongen instructies te schrijven over hoe een slachthuis in brand te steken. De roman is een verslag van revolutie in uitvoering door mensen met meer idealen dan kunde, en een ode aan het geloof in het goede. Eigenzinnig, vaardig en humoristisch geschreven. Met name geschikt voor de meer literaire lezer. Carolina Trujillo (Montevideo, 1970) is schrijfster en columniste voor NRC Handelsblad. Voor haar romans en essays won ze onder andere de BNG Nieuwe Literatuurprijs en de Jan Hanlo Essayprijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.