De vriend
Sigrid Nunez
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Atlas Contact, 2023 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : NUNE |
Dieuwertje Mertens
em/ov/25 n
De coronacrisis was niet alleen verschrikkelijk, ook gewoon bloedsaai. De ervaring nog eens dunnetjes overdoen bij het lezen van een roman? Daarvoor is de ervaring misschien te recent. Probleem is dat er juist nu (weer) een stortvloed aan coronaboeken verschijnt. De schrijver moet over een heel creatieve geest en vaardige pen beschikken om zo'n verhaal nog boeiend te laten zijn.
Sigrid Nunez is zo'n schrijver. In principe. Aan haar vertellers, die vaak aan de auteur zelf doen denken, ben je meteen verslingerd - zoals in De vriend en Sempre Susan. Haar verhalen beginnen vaak in medias res, de toon is vertrouwelijk. Anekdotes, persoonlijke bespiegelingen en (vaak heerlijke) trivia wisselen elkaar af. In De kwetsbaren is dat niet anders.
De verteller, een auteur, is met een paar vriendinnen bij elkaar gekomen voor de begrafenis van hun vriendin Lily. Ze halen herinneringen op en raken zo verwikkeld in hun gesprek dat ze bijna hun treinen en vliegtuigen missen. Een krantenbericht over een virusuitbraak in Wuhan bezorgt de verteller een unheimisch gevoel.
Writer's block
Voor ze het weet, is de wereld in lockdown. Door een samenloop van omstandigheden belandt ze als verzorger van een papegaai in een appartement van een vriendin van een vriendin en krijgt er na een paar dagen een gesjeesde student bij. Die vreemde in huis irriteert haar. Maar ze leven grotendeels naast elkaar, er gebeurt bijna niets.
'Elk verhaal dat het vertellen waard is, is een liefdesverhaal', citeert ze iemand van wie ze vroeger veel hield. 'Maar dit is niet dat verhaal.' Wat is het verhaal wél? Sigrid Nunez lijkt te veel bevangen door de coronacrisis om boven haar eigen verhaal uit te stijgen.
Pas over de helft begint een writer's block haar parten te spelen. Daar begint haar verhaal - schrap de eerste helft. Het draait niet om de lockdown of de zorg voor een papegaai, het gaat over 'op verhaal komen'.
Jozefien Van Beek
ua/an/20 j
Een roman over covid. Het voelt al een beetje gedateerd, de wereld kampt momenteel met andere problemen. Gelukkig gáát De kwetsbaren niet over covid, de pandemie vormt alleen de setting: een vrouw van boven de 65 (“een kwetsbare”) verzorgt tijdens de eerste coronagolf een papegaai - het dier van een kennis die vastzit in Californië. Ze is een schrijfster in New York, zoals Sigrid Nunez zelf, en verhuist naar het luxueuze appartement - “Noem het een clash van grote verbeeldingskracht, geweldige smaak en heel veel geld” - in de buurt van Madison Square Park. Daar raakt ze in de ban van de dwergara genaamd Eureka, die sinds de online yogalessen van zijn baasje ohm kan zingen.
De kwetsbaren is misschien ook niet echt een roman. Zoals Nunez aan het einde van het boek zelf schrijft: “Groeiende consensus: de traditionele roman is zijn plaats kwijtgeraakt als het belangrijkste genre van onze tijd.” De roman lijkt urgentie en oorspronkelijkheid te missen, schrijft ze. “Conclusie: in onze eigen duistere tijden van anti-waarheid, met al onze schaamteloze hypocrisie en het toenemende gebruik van verhalen als middel om de werkelijkheid te vervormen en verhullen, is er misschien behoefte aan een literatuur van persoonlijke geschiedenis en bezinning, direct, authentiek en angstvallig feitelijk.” De kwetsbaren lijkt daarop haar antwoord. Al is het vermengen van fictie, essayistische passages en autobiografie niet nieuw, Nunez doet het wel goed.
Haar reflecties in De kwetsbaren zijn soms grappig, soms ontroerend, en altijd interessant. De zorg voor de papegaai verschaft het hoofdpersonage zingeving, en inspireert Nunez tot een sterk essayistisch stuk over interactie met dieren. Van Jane Goodall tot de ontroerende documentaire My octopus teacher , waarover ze schrijft: “Het was het soort verhaal waardoor ik ga denken dat ik mijn leven had moeten veranderen. In plaats daarvan heb ik het verspild.”
Oud en verschrompeld
Melancholie, het verspillen van een leven. De rode draad in De kwetsbaren is ouder worden. Of zoals een vriendin tegen het hoofdpersonage zegt: “Iedereen boven een bepaalde leeftijd is in rouw om zijn jeugd.” Nunez schrijft een jeugdherinnering neer: als kind moest ze op bezoek in een verpleeghuis: “Die mensen … allemachtig, wat was er met hen gebeurd? Welke ramp had die mensen ontkleurd, gekromd en verschrompeld?” Later beseft ze wat ze gedaan heeft: “Wat ik me herinner is hoe het plotseling tot me doordrong toen ik Baudelaires prozagedicht 'De wanhoop van de oude vrouw' las. Een kaal, tandeloos oud vrouwtje is verslagen als een kind dat ze wil knuffelen krijsend van angst tegenspartelt. Nog steeds zijn er van die poederige of weeïg zoete geuren die het kunnen oproepen. De angst. Het gevoel van schaamte. De oude man die verdrietig terugschuifelde naar zijn stoel.”
Intussen is het haar beurt om zich oud te voelen. Op een ochtend staat een jongeman in de keuken. Onmiddellijk begrijpt de vrouw dat hij de vorige verzorger van de papegaai is, de onverantwoordelijke student die plots zomaar vertrok. En zijn aanwezigheid maakt haar ongemakkelijk. Waarop een vriendin: “Dat is het echte probleem, hè? zei ze. Daar woon je dan met in je onmiddellijke omgeving die zeer knappe, sexy jongeman, een onontkoombare herinnering aan wat je niet kunt hebben, wat je kwijtgeraakt bent, dat spannende deel van het leven dat nu achter je ligt en dat je nooit weer zal hebben. En hoewel het niet zijn schuld is, verwijt je het hem.”
Fictie, non-fictie, citaten van en verwijzingen naar, onder anderen, Georges Perec, Annie Ernaux, Proust, Joe Brainard: Sigrid Nunez verwerkt het allemaal tot een bij vlagen grappig, maar vaker nog ontroerend en intellectueel prikkelend boek. Voor haar roman De vriend (2018) kreeg ze de National Book Award. Ook voor De kwetsbaren zou een prijs niet misstaan.
Vertaald door Lucie Schaap. Atlas Contact, 224 blz., € 23,99 (e-boek € 9,99) Oorspr. titel: 'The vulnerables'.
Mirjam Van Hengel
em/ec/16 d
'Vraag: van wie zou je willen dat hij of zij je levensverhaal schrijft? Iemand met een prachtige stijl en een gigantisch liefhebbend en mild hart.' Het is de slotzin van het nieuwe boek van Sigrid Nunez, De kwetsbaren. Zelf publiceerde Nunez ooit een prachtig biografisch boekje over Susan Sontag (Sempre Susan), bij wie ze in huis woonde toen ze een relatie had met haar zoon. Een persoonlijke biografie vol rake en intelligente observaties, geschreven vanuit, zeker, een mild hart en met een goeie pen.
Nunez' nieuwe boek De kwetsbaren is geen biografie maar een roman. Over een vrouw die in New York tijdens de coronapandemie in het appartement van vrienden op hun papegaai past, terwijl in hetzelfde huis ook de getroebleerde zoon woont van weer andere vrienden. Over het schrijven van iemands biografie gaat het nergens, wel veel over literatuur.
Al na drie pagina's zijn elf schrijversnamen en boektitels de revue gepasseerd, van Charles Dickens tot Sylvia Plath en Elizabeth Bishop. Verspreid door de roman volgt veel meer literatuur, waaronder I remember van Joe Brainard, De jaren van Virginia Woolf en Prousts À la recherche du temps perdu - allemaal boeken die in meer of mindere mate gestoeld zijn op persoonlijke herinneringen. Over Proust citeert Nunez de criticus die zei dat diens meesterwerk geen autobiografie vermomd als fictie is, maar fictie vermomd als autobiografie.
Is De kwetsbaren dat ook? Het lijkt slechts in die zin een levensverhaal dat het flarden leven uit een afgebakende periode presenteert - maar wiens leven?
Het boek is losjes verbonden met Nunez' twee vorige boeken, De vriend (2018) en Wat scheelt eraan (2020). Alle drie de boeken gaan over eenzaamheid en de onhandige breekbaarheid van menselijk contact: in De vriend, het boek dat bekroond werd met National Book Award, neemt de ik-figuur de zorg op zich voor de reusachtige Deense dog van een overleden vriend, in Wat scheelt eraan staat ze een vriendin bij in de laatste maanden van haar leven.
Alle drie de boeken hebben als ik-figuur een vrouw die erg lijkt op Nunez zelf: schrijver, woonachtig in New York, docent aan de universiteit, alleenstaand. Volgens deze ik-figuur is de traditionele roman zijn vooraanstaande plaats in de literatuur kwijt en de boeken ademen inderdaad niet zozeer traditie als een nieuw soort vrijheid. De genreaanduiding had ook 'memoir' kunnen zijn in plaats van roman, of zelfs essay - passend in de traditie van veel van de persoonlijke essayisten die geciteerd worden.
Nunez schrijf onsentimenteel, denkend, tastend. Rommelig ook: ze hakt haar plot in stukjes, essayeert tussen de verhalende lijnen door, spreekt soms opeens iemand aan (wie?) en laat cruciale momenten in haar vertelling over aan de verbeelding van de lezer. Wat haar boeken goed maakt, is het weerbarstige, bokkige van de erin beschreven (vriendschaps)relaties en de manier waarop genegenheid op een eigenzinnige manier beslag legt op de personages, maar vooral haar oog voor slices of life.
Zo is een van de mooiste scènes in De kwetsbaren niet evident verbonden met de verhaallijn - een losse flodder. De ik-figuur wandelt door het park en ziet op een bankje een schrift liggen. Dagboekachtig. Als ze het oppakt komt er een vrouw zoekend aanlopen, ze reikt haar het schrift aan maar de vrouw schrikt en beent ervandoor. Waarom? Wat stond er in het schrift, was het van haar? De ik-figuur legt het terug, wandelt verder en ziet op de terugweg dat het er niet meer ligt. De scène draagt een hele roman in zich, maar heeft de lichtheid van een alledaagse observatie.
Ook de plotlijn is op die dubbelzinnige manier neergezet. In het huis waar de papegaai verzorgd moet worden ontstaat een wonderlijke vriendschap tussen de vrouw en de jongen, wiens persoonlijke geschiedenis stukje bij beetje wordt verteld en misschien wel het eigenlijke verhaal van de roman is - een verhaal over iemand die opgesloten is in verwachtingen en frustraties van zijn ouders, zoals de papegaai opgesloten is in de kooi van het poenerige appartement.
Dat soort spiegelingen zet Nunez soms dik aan, net zoals ze de slotzinnen van haar hoofdstukken merkwaardig dramatiseert, waarmee ze haar eigen thema's en motieven banaliseert. Je vergeeft het haar. Omdat tegelijkertijd de raadselachtigheid overeind blijft: die van het boek en van het leven.
Misschien dat daarom dieren bij haar steeds een hoofdrol spelen - die stellen je begrip durend op de proef. In De kwetsbaren keert steeds de vraag terug welk dier je zelf zou willen zijn en zelfs als het over iets heel anders gaat, lifters in de jaren zestig, herinnert Nunez zich een hond langs de kant van de weg met een bord om zijn nek: 'maakt niet uit waarheen'. Het vat het avontuurlijke van haar boek goed samen.
Uit het Engels vertaald door Lucie Schaap. Atlas Contact; 224 pagina's; € 23,99.
Bookarang
Een roman over eenzaamheid, vriendschap en menselijkheid. Tijdens de eerste coronagolf probeert een eenzame vrouw in New York City grip te krijgen op het leven en op de vraag wat menselijkheid behelst. Ze vindt een onverwachte klik met een op drift geraakte Gen Z’er, en met een ijdele, energieke ara. Terwijl de ambulancesirenes op straat loeien, schuilen de drie gelegenheidsvrienden in hun toevluchtsoord hoog boven de stad. Het verhaal onthult wat er gebeurt wanneer vreemdelingen bereid zijn om elkaar te begrijpen, en hoe eenvoudig naastenliefde de pijn van een ander kan verzachten. In intieme, zachte stijl geschreven. Voor een breed tot literair lezerspubliek. Sigrid Nunez (New York, 1951) is een Amerikaanse schrijver. Ze schreef negen romans en een memoir over Susan Sontag, en leverde bijdragen aan onder meer The New York Times en The Wall Street Journal. Haar roman 'De vriend' werd in 2018 bekroond met de prestigieuze National Book Award.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.