Liberté, egalité, Beyoncé
Hélène Christelle Munganyende
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Pluim, 2024 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : INGA |
Maria Vlaar
ru/eb/17 f
Op wie lijkt ze? Bintje, een verbastering van de Afrikaanse naam Bintu, een verwijzing naar de oer-Hollandse aardappel, naar de roman Bint van Bordewijk én hoofdpersoon van de debuutroman van journaliste Tuly Salumu, heeft in ieder geval het kroeshaar van haar Congolese vader Yuma. Als puber laat ze het “relaxen”, een pijnlijke aangelegenheid die haar littekens voor het leven oplevert. Het is een veelzeggend symbool voor wat Bintje overkomt als ze haar afkomst onderzoekt.
Als kind op haar knietjes voor een namaakgrot van de heilige Bernadette vraagt ze God maar één ding: “Of hij me niet zo snel mogelijk blank wilde maken.” Bintje groeit op in een witte omgeving: haar moeder, opa en oma en de leraren op de ouderwetse nonnenschool zijn wit. Alleen zij en haar broertje zijn donker, of “halfjes” zoals ze op school leren, “minder dan één”. Ze zijn het mikpunt van spot en discriminatie. De opa van Bintje draait er zijn hand niet voor om racistische opmerkingen te maken.
Salumu laat in Bintje de effecten van al die tegenstellingen zien op een meisje dat je niet anders dan in je hart kunt sluiten, zelfs als ze is opgegroeid tot een tegendraadse, onhandige en dwangmatig etende volwassene. De roman is een coming-of-ageverhaal en een klassieke Vatersuche : een kind dat haar vader zoekt. Yuma, de vader van Bintje, is de zoon van een gevierde Congolese bestuurder die jong en onder verdachte omstandigheden stierf. Yuma ontleent aan zijn vaders positie de trots die hemzelf bijzonder maakt, maar ook nekt. Want eenmaal in Vlaanderen heeft hij er niets aan. Hij is politicoloog, maar krijgt hooguit een baantje als conciërge op de nonnenschool van zijn dochter. Het gezin leeft van het geld dat Bintjes moeder op kantoor verdient. Het huwelijk is hartstochtelijk, maar gewelddadig. Bintje ziet haar moeder regelmatig onder het bloed en de blauwe plekken, vader slaat zelfs haar trommelvlies kapot. En toch kan Bintje, tegen beter weten in, niet stoppen met van haar vader te houden. Daar krijgt ze later in haar leven problemen mee, want als liefde en geweld zo sterk samenvallen, wordt het moeilijk om je te binden aan een zachtaardige man. Bintje brengt zichzelf op volwassen leeftijd als gevolg van trauma's steeds weer in gevaar.
Uiteindelijk krijgt ze een zoon, een wit jongetje - het DNA van Bintje heeft een generatie overgeslagen. En dan verhevigt de crisis: ze heeft de grootst mogelijke moeite om van haar zoon te houden en een normaal leven te leiden. Dat is hartverscheurend, want tegen die tijd gun je haar als lezer wel een beetje geluk. Salumu weet Bintje helemaal van binnenuit te beschrijven, zoals ervaren romanschrijvers dat kunnen. Met veel sprekende details maakt ze een levensecht portret van drie gekwelde levens: Bintje, vader Yuma en moeder Kristel. Bintje is een droomdebuut.
Thuis
De debuutroman Lotgenoten van journaliste Sabrine Ingabire, heeft heel wat gemeen met Bintje . Ook dit boek is een coming-of-ageverhaal, over een zwart meisje, Ajali, dat opgroeit in een gezin van Rwandese afkomst. Waar er in Bintjes gezin voortdurend een tekort aan geld en woonruimte is, leeft Ajali's familie in een comfortabele vierkamerwoning. Beide ouders zijn academici met een goede baan. Net als Bintje zit Ajali op een witte school, maar pas als er een ander zwart meisje op de speelplaats verschijnt, merkt ze het institutionele racisme op dat de hele samenleving kenmerkt.
Ajali heeft het als tienermeisje moeilijk om zich op haar gemak te voelen bij andere zwarte meisjes, die Frans spreken en uit het Brusselse komen. Bij haar Vlaamse, witte schoolvrienden voelt ze zich ook niet thuis. Net als Bintje hoort ze nergens bij en hangt ze overal pijnlijk tussenin.
Als romanschrijver kun je je personage allerlei eigenschappen en ervaringen meegeven waardoor het onderliggende thema voor de lezer gaat leven. Ingabire heeft met Ajali echter een ongrijpbaar en wezenloos meisje geportretteerd dat geen gezicht krijgt. Ajali stelt vooral veel vragen - er staan talloze vraagtekens in de tekst - en dat weerspiegelt haar radeloosheid. Ze voelt zich “leeg”, misschien depressief, of toch niet, en wijt dat allemaal aan het feit dat ze een zwart meisje is. Als ze zonder toestemming de muur van haar kamer rood verft, krijgt ze een klap van haar vader, omdat ze vergeten zou zijn dat ze “geen witte dochter was en hij geen witte vader”; alsof witte pubers geen leed kennen of klappen krijgen. Het tekent Ajali's puberbrein.
Lotgenoten is een roman van deze tijd, waarin bepaalde redeneringen en woorden als privilege, veilig, haten, disfunctioneel en overweldiging een nieuwe betekenis krijgen. Zo wordt Ajali “overweldigd door de overtuiging dat zij niet naar de juiste muziek luisterden” en meent ze in een disfunctioneel gezin opgevoed te worden omdat haar ouders weinig met haar praten, haar broer depressief is en zijzelf veel moet huilen, terwijl het hooguit ongezellig lijkt. Zo blijft Lotgenoten best afstandelijk, omdat Ingabire redeneert in plaats van toont; het adagium show, don't tell lijkt niet aangekomen. En dan laten emotioneel bedoelde zinnen over leegte, bijvoorbeeld als Ajali haar depressieve, zichzelf uithongerende broer omhelst, de lezer koud. Dat kan nooit de bedoeling zijn.
Een zijdelingse opmerking nog: er staan in zowel Lotgenoten als Bintje veel passages in het Frans. Dat is een teken van respect in de Belgische context, waar in zwarte gezinnen vaak Frans gesproken wordt. Maar in Nederland, waar Salumu en Ingabire ook gelezen willen worden, wonen nauwelijks Franstaligen en is Frans geen verplicht schoolvak meer. Helaas zullen juist jonge inwoners van Nederland daardoor moeite hebben met beide teksten, en dat is jammer, want inhoudelijk is er veel voor hen te halen bij beide debutanten.
SABRINE INGABIRE Lotgenoten, Pluim, 190 blz., € 22,99 (e-boek € 12,99).
TULY SALUMU Bintje, Borgerhoff & Lamberigts, 275 blz., € 23,99.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.