Music Hall : verzen
Paul van Ostaijen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij Antwerpen, 2012 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 785.6 RIDD |
15/01/2013
Matthijs de Ridder volgt het spoor terug naar de momenten waarop jazz en literatuur elkaar hebben gevonden. Zijn verhaal begint bij Europa’s eerste kennismaking met de jazz via James Reese Europe. Na de Eerste Wereldoorlog maken Italiaanse futuristen zich meester van die ‘jazz’, die zij zien als een wapen om de samenleving binnenstebuiten te keren. Ook in België vindt de jazz al vroeg de weg naar de literatuur: sinds de jaren twintig in het werk van onder meer Frans Van Waeg, Robert Goffin, Paul van Ostaijen, Maurice Roelants en Raymond Brulez. Daarna komen de Oostenrijkse en Duitse literatuur aan de beurt, met Herman Hesses De steppewolf en Adorno’s afwijzing van de jazz. In de literatuur van Polen en Tsjecho-Slowakije kan ‘jazz’ zowel het uitgangspunt zijn voor een nieuwe samenleving als een verkeerd begrepen dwaalspoor. Ook in Franse literatuur speelt de jazz een opvallende rol, tegen de achtergrond van de ‘négritude’-stroming. De jazz lijkt daar het begin van een nieuwe tijd, maar het blijft de vraag of het wel een goede zaak is dat zo’n nieuwe tijd aanbreekt. De Ridder gaat uitgebreid in op de rebelse zwarte Amerikaanse auteur Claude McKay, die weigerde de jazz zonder meer over te laten aan de Fransen. Ter afronding ontrafelt De Ridder Hotel Jazz en andere verhalen (1921) van de Deense Robert Storm Petersen. Petersens vraag is of die jazz echt iets is voor Europa. Het komt neer op kiezen tussen iets nieuws en iets wat zogoed als verdwenen is. In Nederland toont onder anderen Piet Mondriaan zich een verdediger van de jazz.
Het tweede deel, over de periode 1940 tot 2001, zou misschien beter de ondertitel krijgen ‘hoe jazz en politiek elkaar vonden’. De jazz werd een belangrijk instrument in de emancipatiestrijd van de Afro-Amerikanen en was streng verboden in Hitlers Europa. Ten aanzien van de enen vertolkte de jazz het protest tegen het onrecht en in de ogen en oren van anderen was de jazz een ontoelaatbaar subversieve kracht. Terzelfdertijd was een aantal jonge jazzmusici bezig met het ontwerpen van een nieuwe variant, ‘bebop’. In Parijs krijgt een generatie jonge Nederlandse kunstenaars en intellectuelen de smaak te pakken van een nieuwe tijd en een nieuwe kunst. In de ‘woelige’ jaren zestig groeit de jazz steeds verder weg van de entertainmentwereld. Om het grote publiek te vermaken zijn er nu andere genres, vaak voortgekomen uit de jazz. De jazz wordt voor een stuk een kritisch commentaar bij de voortdurende situatie van ongelijkheid van blank en zwart in het ‘vrije’ Amerika. Bij wijze van coda heeft De Ridder het nog over het lot en de rol van de jazz na 9/11.
Rebelse ritmes is een boeiend en inspirerend boek. De Ridders verkenning leidt ongetwijfeld ook ‘de ingewijde’ nog naar mettertijd vergeten, maar toch nieuwsgierig makende auteurs en boeken. En op zijn eigen spoor terug kan die lezer zelf nog een aantal mogelijke, onbegane zijsporen zien liggen.
(Dit is een abstract van een artikel van Marc Van den Hoof. De volledige tekst is verschenen in De Leeswolf 8, 2012.)
[Marc Van den Hoof]
Ria Warmerdam
Uitgebreide verhandeling van de Vlaamse literatuurwetenschapper over de verbanden tussen jazz en vernieuwende literatuur in Europa. De jazz kwam via de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog naar Europa en verspreidde zich in het interbellum over het hele continent. De anarchistische jazz sprak een jonge generatie schrijvers aan waaronder Paul van Ostaijen die vrijer ging associëren met vorm en ritme. Na de Tweede Wereldoorlog werden schrijvers als Remco Campert aangestoken door de frisse energie en het gevoel van vrijheid. In de jaren zestig is het de regelloze free jazz die literatuur zonder herkenbare structuur oplevert. Er wordt ook naar de kruisbestuivingen in andere Europese landen gekeken. In de communistische landen bijvoorbeeld hoorde jazz bij het onafhankelijk denken. Later in de eeuw worden de directe verbanden wat diffuser. Maar dan is er al een golf aan muziek, muzikanten, schrijvers en improvisatie over de lezer gespoeld. Zeker niet bedoeld als sluitende academische studie. De Ridder wilde graag zijn enthousiasme en kennis over het onderwerp delen en daarin slaagde hij uitstekend. Met register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.