Een schitterend wit : een vertelling
Jon Fosse
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Oevers, 2021 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : FOSS |
Maarten Moll
il/pr/30 a
Als hij maar niet doodging. Als hij het einde maar zou halen. Dat zei Jon Fosse (61) in een Noors tijdschrift over zijn Septologie. Dus schreef hij door en door en door. Bijna in trance. En toen was Septologie af. Zijn magnum opus, de uit zeven delen bestaande roman die zo'n 1.200 bladzijden telt. De zeven delen verschijnen in drie banden. De andere naam(Septologie I-II) kwam vorig jaar uit, en onlangs verscheen Ik is een ander(Septologie III-V).
Septologie gaat over Asle. Een schilder die zijn vrouw Ales heeft verloren. Hij is katholiek geworden, en drinkt al jaren niet meer. Hij woont in een dorp, en gaat bij zijn galerie in de stad schilderijen afleveren. Dat is zo ongeveer de plot. In beide delen. Met lange terugblikken op het verleden, die hard doorklinken in het heden. Er is ook nog een hond, zoals er in veel hedendaagse literatuur honden voorkomen.
In dit tweede deel komen we veel over de jonge jaren van Asle weten, zijn ontwikkeling als schilder en de ontmoeting met en verliefdheid op Ales, en zijn relatie met God. Ook dit klinkt als eenvoudige kost, maar je moet wel een beetje moeite doen voor het proza van Jon Fosse. Want in interviews heeft hij te kennen gegeven dat je zijn boeken niet hoeft te lezen voor de plot.
Vergeet die zin. Ga gewoon lezen. De taal is niet het probleem, want Fosse schrijft vrij direct en zijn zinnen zijn niet moeilijk te begrijpen. Maar daar zit tegelijkertijd wel de angel. Want de zinnen van Fosse kennen geen einde.
De komma, het woord 'en', de frase 'denk ik', en het vraagteken zijn de voornaamste verbindingen die de taal ritmisch voortstuwen. Die het verhaal voortstuwen, wilde ik schrijven, maar er is niet echt sprake van een verhaal. Het is een woordenstroom waarin veel wordt herhaald, een verhaal dat, over zichzelf heen rollend, maar moeizaam vordert.
En dan is er nog iets. Het ik-personage heet dus Asle. Hij is een schilder. Maar er is in Septologie sprake van nog een Asle. Ook een schilder. Maar hij is twee keer gescheiden, ziet zijn kinderen nauwelijks, en is een alcoholist. Dubbelgangers. Die twee levens kruisen elkaar, want Asle de sobere is in het verhaal ook op weg naar het ziekenhuis, waar Asle de dronkenlap ligt.
Knausgard
Ja, daar moet je een beetje moeite voor doen, om dat voor je te zien. Maar Fosse weet dat op een verbluffend goede manier voor elkaar te krijgen. Al laat hij het aan de lezer om daar betekenis aan te geven. Wel bij de les blijven, een paginaatje overslaan is er niet bij. Dit is slow prose (Fosses eigen woorden).
Over kruisen gesproken. Elk van de vijf delen begint met ongeveer dezelfde (deel)zin: 'En ik zie mezelf kijken naar het schilderij met de twee strepen, één lila en één bruin, die elkaar in het midden kruisen'.
De bekering tot het katholicisme, alcoholisme, schilderen, liefde, dood, en het verstrijken van de tijd, over wat een leven eigenlijk is, en was. Dat zijn de thema's in Septologie. Het draait om het mysterie van het leven (ook Fosses woorden).
Dat is natuurlijk een dooddoener, want draait niet elk literair werk om het mysterie van het leven? Of de ontdekking daarvan? Zoals bijvoorbeeld de zesdelige wereldwijd bejubelde autobiografische romancyclus Mijn strijd van zijn jongere landgenoot Karl Ove Knausgård (52). Van Fosses leerling, want in deel vijf van Mijn strijd komen de twee samen. Fosse is dan leraar aan de school in Bergen waar Knausgård wil leren schrijven. Gevalletje van de leerling die de meester overtroeft...
Is Septologie een antwoord op die cyclus? Fosse heeft gezegd dat hij Knausgård zijn succes gunt, en dat ze totaal verschillende schrijvers zijn. Ondertussen is ook Septologie aan een verovering van de literaire wereld bezig, dus dat kan Fosse makkelijk zeggen. Maar hij heeft wel gelijk als hij het heeft over de verschillen in schrijfstijl. Waar Knausgård hyperrealistisch schrijft, en vooral beschrijft, en maar doordendert, maakt Fosse er een innerlijke strijd van.
Hem gaat het veel meer om de vorm, de literaire vorm. Met dat repetitieve, de in elkaar draaiende gedachten die telkens weer bij dezelfde gebeurtenissen uitkomen. Bijna bedwelmend. Ja, je moet er wat voor doen, voor het proza van Jon Fosse, maar dan word je wel meegezogen in een bijzonder avontuur. Lees door zoals Fosse doorschreef. En probeer niet al te erg te verlangen naar een punt.
Oevers, 296 p., 24,50 euro. Vertaling Marianne Molenaar.
Kees de Bakker
Vervolg op 'Septologie I-II'* uit 2019. De auteur (1959) speelt een vernuftig spel met twee piepjonge kunstenaars die zich nog aan het vormen zijn. Ze heten alle twee Asle en gaan beiden naar de kunstschool in Bjørgvin. Daartoe gestimuleerd door hun jonge vrouwen Ales en Liv. Schilderen is hun leven. Als Asle met zijn vriend Sigve een hotel bezoekt om er te drinken, ontmoet hij Zijn Naam, de andere Asle die in de kelder met Liv woont. Asle denkt dat hij de middelbare school nodig heeft om op de kunstschool te komen. Volgens Zijn Naam is dat niet nodig. Als hij talent heeft, kan hij zo naar de kunstschool. Dat spreekt Asle erg aan, want hij heeft bijna een fobie voor voorlezen op de middelbare school, kan er niet van slapen. Bovendien schildert hij al jaren. Galeriehouder Beyer heeft zijn goed verkoopbare werk ontdekt. Sindsdien verkoopt hij Asle's schilderijen tijdens de jaarlijkse kerstexpositie. Vrij ingewikkeld literair boek met talloze herhalingen van de hoofdpersonen. Interessant boek voor mensen die schilder willen worden.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.